Kripto Dünyasındaki Profesyonel Dolandırıcılıklar-2

Geçenki scam alert serimizde proje bazında olan dolandırıcılıklardan bahsetmiştim. Bir altcoin almadan önce projede nelere dikkat etmemiz gerektiğini maddeler halinde yazdım. Eğer ki okumamışsanız mutlaka okumanızı öneririm. Bu seride de yine projelerde dikkat edilmesi gereken noktalar ve benim de sonradan öğrendiğim rug pull kavramı üzerinde duracağım.

Merkeziyetsiz finansta(Defi) likidite, likidite havuzuna yatırılan kripto varlıklarının sayısını ifade eder ve akıllı bir sözleşmeye kilitlenir ve bu, otomatik bir pazar yapıcısı (AMM) ve Uniswap gibi merkezsiyetsiz borsaları işletmek için bir gerekliliktir. Merkezisiyetsiz finans alanında yeni bir kripto para oluşturmanın oldukça basit olması ve kimlik doğrulaması (KYC) gibi doğrulama süreçleriyle uğraşmadan merkezisiyetsiz borsalarda listelemenin kolay olması nedeniyle dolandırıcılık vakaları artmaktadır. Ayrıca protokolün kodlarında herhangi bir güvenlik açığı olup olmadığının denetlenmemesi nedeniyle emin olacak bir üçüncü taraf akıllı sözleşme kodu denetimi yapılmaması da dolandırıcılık vakalarına davetiye çıkarıyor.
RUG PULL

Rug pull, kripto para ekosisteminde en çok kullanılan dolandırıcılık yöntemlerinden biridir ve geride bıraktığımız yıllarda bu şekilde milyonlarca dolarlık fon kullanıcılardan çalınmıştır. Türkçeye çevirdiğimizde “halı çekme” anlamına geliyor. Sahtekar kripto para geliştiricilerinin projelerinin değerini yükselttikten sonra, alım satım işlemlerine son verip elde ettikleri parayla kaçtığı dolandırıcılık yöntemi “rug pull” olarak adlandırılıyor. Bu yöntemle merkeziyetsiz finans projesi likiditesiz bırakılıyor ve proje ekibi yatırımcılara ait fonlarla kayıplara karışıyor.

Tipik olarak, bir projenin geliştiricileri, genellikle Ethereum’un ERC-20 standardına göre, aynı zamanda Solana, Avalanche veya Binance Akıllı Zincir gibi diğer katmanlardaki bir ağlara da dayanan yeni bir token oluşturur. Geliştiriciler bu kripto para birimlerini Uniswap (Ethereum), RayDium (Solana), TraderJoe (Avalanche) veya Pancakeswap (Binance Smart Chain) gibi. merkezsiz borsalarda likidite ekleyerek listeler. Geliştiricilerin merkeziyetsiz borsalara (DEX) likidite enjekte etmek için iki seçeneğe sahiptir: İlk olarak Ethereum gibi popüler işlem çiftleriyle işlem görmek üzere likidite havuzu eklenebilir veya IDO(innitial dex offering) aracılığıyla yatırımcılardan fon toplayabilir. Birçok başarılı proje, fonlamadan sonra gelirleri bir süreliğine kilitlemeyi tercih eder. Rug pull yapmayı planlayan projeler ise genellikle likiditeyi kilitlemez. Zira bu fonlarla kaçmayı kolaylaştırır. Bu nedenle ilk olarak bir projenin güvenli olup olmadığını buradan anlayabilirsiniz.
Öte yandan bir diğer dolandırıcılık işareti ise gerçekçi olmayan APY (Yıllık Getiri Yüzdesi) oranları. Sahtekar geliştiriciler yatırımcıları token’ı satın almaya bu şekilde teşvik edebilir. APY, bir yıllık periyotta bir yatırımdan kazanılan getiri yüzdesidir. Yüksek APY sunan projeler, her zaman dolandırıcılık odaklı olmayabilir. Ancak kesinlikle daha yüksek risk anlamına gelir.
Burada dolandırıcıların sıklıkla başvurduğu yöntem olabildiğince normal görünmeye çalışıp yatırımcıları heyecanlandırarak projeye çekmek. Hatta bazı dolandırıcılar protokollerine sahte saldırılar düzenleyerek ve ardından yatırımcıları potansiyel dolandırıcılara ve bilgisayar korsanlarına karşı uyararak kendilerine bir meşruiyet havası katabilir.

Yeterli sayıda kurban projeye katıldığında ve projeye yeterli likidite sağladığında, dolandırıcılar likidite havuzunu boşaltarak ellerindeki token’ları tek bir seferde en yüksek fiyattan satarak kayıplara karışabilirler. Havuzdaki likidite azaldığında tokenın fiyatı da önemli ölçüde değer kaybeder ve yatırımcılar ellerindeki tokenleri çok düşük fiyattan satmak zorunda kalır. Proje tanınmış bir denetim şirketi tarafından denetlenmiyorsa, geliştiriciler protokolün akıllı sözleşme kodunda gizli arka kapılara gizlice girebilir. Tüm likidite tükendiğinde ve yatırımcıların fonları geliştirme ekibinin elinde olduğunda, ekip genellikle resmi web sitesini ve sosyal medya kanallarını silerek protokolün tüm izlerini silmeye başlar.

Bir kripto para projesine yatırım yapmadan önce, önemli miktarda para kaybetmemek için daima kendi durum tespitinizi ve araştırmanızı yaptığınızdan emin olun ve her zaman kaybetmeyi göze alabileceğiniz kadar yatırım yapın.

WHITE PAPER
Anlaşılmaz, belirsiz whitepaper’a sahip, gerçek olmaktan uzak kavramsal projeler o projenin dolandırıcılık odaklı olduğu anlamına gelebilir. Bu kesinlikle bir projeden emin olmak için önemli bir işaret. Teknik inceleme, DeFi ekosistemi için yararlı veya yenilikçi bir şey sunmaktan çok bir pazarlama oyunu gibi görünecek şekilde yazılmış olabilir, buna dikkat edilmelidir.

Bir IDO’dan sonra geliştiriciler, likidite havuzunu kilitleyerek tokenlerin sahipliğinden vazgeçerek, likiditeye yeterli bir süre boyunca dokunulmadan kalmasını garanti eder. Kilitlenme dönemlerinin olmaması, geliştiricilerin herhangi bir zamanda likiditeyi boşaltabileceği ve yatırımcıları zararına satmaya zorlayabileceği anlamına gelir.
Öte yandan, kapsamlı bir hakediş süresinin olmaması, erken destekçilerin ve ekibin kendilerinin projenin hedefleriyle yanlış hizada olduğu anlamına gelebilir. Bu “yavaş rug pull” olarak adlandırılır.

TVL(Kilitli toplam varlık değeri)
Her zaman 24 saatlik işlem hacimlerine bakarak DeFi projesinin likiditesini kontrol edin. Düşükse, geliştirme ekibinin token’ın fiyatını manipüle etmesi daha kolaydır. Araştırdığınız proje bir çeşit stake mekanizmasına sahipse veya likidite sağlamanıza izin veriyorsa, içinde kilitli toplam değeri (TVL) de göz önünde bulundurmalısınız. Bu metrik o anda projede ne kadar paranın yatırıldığını/kilitlendiğini gösterir. Bu sayı ne kadar yüksekse, o kadar çok insan buna inanır. Aşağıda zamanında yapılmış rug pull vakalarından örnekler vardır.

• AnubisDAO

AnubisDAO, tahvil satışları ve likidite sağlayıcılarından alınan ücretlerle oluşturulan bir DeFi rezerv para birimi olan OlympusDAO’nun bir fork’u olarak pazarlanan bir meme tabanlı kripto para birimiydi. AnubisDAO, yatırımcılardan yaklaşık 60 milyon dolar topladı ve sonrasında rug pull gerçekleştirdi.

• Meerkat Finance

Meerkat Finance, Binance Smart Chain (BSC) üzerinde başlatılan bir merkezsiz finans protokolüydü. Piyasaya sürülmesinden bir gün sonra geliştirici ekip 31 milyon doları aşkın fonla rug pull gerçekleştirdi. Meerkat’in akıllı sözleşmesi, piyasaya sürülmesinden kısa bir süre önce boşaltılmasına izin verecek şekilde değiştirildi.

• Luna Yield

Luna Yield, Solana ağında faaliyet gösteren launchpad SolPAD’de başlatılan Solana tabanlı bir çapraz zincir getiri toplayıcısıydı. Protokolün geliştiricileri, yaklaşık 10 milyon dolar değerinde birkaç token çaldıktan sonra likiditeyi kaldırdı ve kısa bir süre sonra ise projenin tüm sosyal medya kanalları ve resmi web sitesi kapatıldı.

• TurtleDEX

TurtleDEX, BSC ağı üzerine kurulmuş merkezsiz bir borsaydı. Protokol, kabaca 9.000 BNB toplayarak 2.5 milyon dolar değerinde ön satışla görkemli bir başlangıç yaptı. Ancak ekip, BSC’deki ticaret havuzlarından likiditeyi boşalttı, TTDX tokenlerini ETH ile değiştirdi ve ardından fonları Binance borsasında sattı.

Merkeziyetsiz finans gelecek için çok umut vadetse de iyi niyetli olarak ortaya çıkarılan her şeyden birileri faydalanmaya çalışır. Merkeziyetsiz finansın belki de önündeki en büyük engellerden birisi denetim mekanizmasının olmayışı ve art niyetli grupların halen aynı şeyleri farklı isimlerde scam projeler oluşturarak sürdürmeye devam ediyor olmasıdır. Burda bizim projeyi çok iyi araştırmamız, analiz etmemiz, riskimizi ona göre belirlememiz ve bir gün her projenin batabileceği düşüncesiyle hesaplar yapmamız gereklidir. Kripto sektörü içinde çok fırsatlar barındırıyor fakat bunu kolay yoldan elde etmek isteyen insanlar için bir cehenneme dönüşebilir.