Bu yazı @tobbykitty tarafından kaleme alınmıştır. Kripto paralara ilgi duymaya büyük ihtimal ile Bitcoin veya Ethereum’u duyarak başladınız. Ancak CoinGecko’ya girdiğinizde karşınızda binlerce coin gördünüz ve bu durum yatırım yaparken kafanızı karıştırdı ise bu rehber tam olarak sizin için.

Bu rehber herhangi bir kripto paraya yatırım yaparken bakmanız gereken metrikleri detaylı bir şekilde anlatmaktadır.
Yazı tarihi itibari ile bilinen 10.000’den fazla kripto para mevcuttur.
Rehbere başlamadan ilk uyarımı yapmak isterim, eğer Bitcoin veya Ethereum dışında başka bir parayı duyup geldiyseniz, yatırım yapmamanız gereken ilk para o duyduğunuz paradır. Çünkü mevcut para adını kriptoya ilgisi olmayan size bile duyurmuş, şöhreti son kişiye ulaşmıştır ve artık düşüşe hazırlanmaktadır.

1. Yatırım yapacağımız kripto paraya ilk nereden bakacağız?

Duyduğunuz veya almak istediğiniz bir kripto parayı AL tuşuna basmadan önce araştırmanız gereken ilk yer CoinGecko, CoinMarketCap olmalıdır. Bu siteler belli başlı kripto paraları listeleyen yerlerdir. Mevcut kripto paralar ile ilgili temel bilgilere ilk buradan ulaşırsınız.
CoinGecko (üstteki) ve CoinMarketCap (alttaki) üzerinde Bitcoin’e ait veriler.
Bu siteler mevcut kripto para hakkında detaylı bilgileri içermesine rağmen spesifik olarak belli bir para için içerdiği bilgilerin güncellenmesi zaman almaktadır. Bu yüzden sadece bu metriklere bakılarak alım yapılmaz. Yazının ilerleyen bölümlerinde teker teker bu verileri daha da derinleştireceğim.

2. Peki ilk olarak hangi verilere bakmalıyım ve bunların önemi nedir?

A. Toplam Coin Miktarı

Bitcoin’in en önemli özelliklerinden birisi sınırlı bir varlık olmasıdır. Günümüzde devletler karşılıksız ve sınırsız bir şekilde para basmaktadır. Bitcoin’in gücü kısıtlılığından gelmektedir. Ekonominin temel kuralı olan sınırlı bir varlığa artan talebin fiyatı yukarıya çekmesinden ötürü Bitcoin’e olan talep arttıkça fiyatının yukarı çıkmasına sebep olmaktadır.
Bundan dolayıdır ki, belki de bakılacak ilk veri alacağımız paranın kısıtlı olup olmamasıdır. Kısıtlılıktan kastımız “HardCap” değildir. HardCap şu demektir, örneğin sadece ve sadece 21 milyon adet Bitcoin olacaktır. 21.000.001 Bitcoin olmayacaktır. 21 milyon sınırı Bitcoin için HardCap demektir.
CMC’den alınan Bitcoin arzı hakkında bilgi.
An itibari ile 18.651.625 adet Bitcoin dolaşımdadır ve maksimum 21 milyon olacaktır. Yani mevcut paranın 89%u çıkarılmış durumdadır. (İleride bu %’nin önemine de değinilecektir.)
Ancak Ethereum veya Monero gibi paralarda bu “HardCap” bulunmamaktadır, peki bu durum mevcut paraların kötü olduğu anlamına gelmeli mi, hayır. Kısıtlılık “HardCap” demek değildir. Ethereum ve Monero’da kısıtlı paralardır, Bitcoin’den tek farkı bu paraların zamanla azalması ve arzını bilinmeyen bir noktada sınırlamasıdır.
Monero’nun “HardCap”i bulunmamaktadır. Ancak bu Monero’nun sınırsız bir varlık olduğunu göstermez.
Yani önemli olan keskin bir sınırının olması değil, arzının eninde sonunda kendini kısıtlayacak olmasıdır. Bu yüzden ilk bakmamız gereken metrik budur. Alacağımız kripto para kendini gelecekte kısıtlayacak mı? Sorumuzun cevabı evet ise, doğru yoldayız.
(Örneğin Tether kripto Dolardır ve Tether şirketinin elinde ne kadar Dolar varsa sınırsız USDT basabilir).

B. Dolaşımdaki Coin Miktarı ve Bunun Toplam Miktara Oranı

Peki, bir kripto paranın sınırlı olduğunu “HardCap”i olduğunu öğrendik. O zaman dolaşımdaki miktar nedir? Bu sorunun cevabı çok kolaydır. Örneğin madencilikle çıkartılan Bitcoin’in yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi %89’u çıkmıştır. Bu demek ki geriye sadece %11’lik az bir kısım kalmıştır. Yaklaşık 2 milyon Bitcoin’de çıkacak ve çıkarım bitecektir.
O zaman 2. bakılması gereken yer geliyor, bir kripto paranın dolaşımdaki oranı. Eğer bir kripto paranın dolaşımdaki oranı çıkacak miktara göre az ise bu paranın ileride dolaşıma katılacak paralar ile değerinin düşmesine sebep olacaktır.
Örneğin aşağıdaki örnek Ravencoin (RVN) içindir. Görüldüğü gibi 21 milyar toplam RVN olacaktır. Bu sınırı geçemeyecek, ancak toplam dolaşımda olan RVN miktarı 8 milyar adettir. Bu demek oluyor ki 12 milyar daha (toplam miktarın %60’ı) RVN dolaşıma katılacaktır.
Ravencoin (RVN) için dolaşımdaki coin miktarı ve “HardCap”e oranı.
Kısacası bir coin’in toplam dolaşımdaki miktarı toplam miktarına oranla ne kadar fazla ise fiyatı daha stabil yani daha az volatil (oynak) olacaktır. Çünkü dolaşıma yeni girecek coin’ler mevcut coin’lerden daha az olup fiyatı aşağıya çekmeyecektir.
Peki bu coin’lere yatırım yapmamalı mıyız? Yani bu coin’lerden uzak mı durmak gerekir? Cevap kocaman bir HAYIR’dır. Neden?

C. Dolaşımdaki Coin Miktarının Artış Hızı ve Enflasyon

Bir coin’in dolaşıma giriş hızı çok önemlidir. Örneğin yukarıdaki Ravencoin örneğinden hareketle halihazırda 12 milyar adet RVN dolaşıma girmek için sıra beklemektedir. Önemli olan bu 12 milyar adetin dolaşıma hangi hızla girdiğidir. Örneğin 12 milyar adetin hepsi 1 senede girecek olursa neredeyse 1 sene içerisinde Ravencoin dolaşımı %120 artacak, böylelikle arz şokuna dayanamayan fiyat ciddi anlamda düşecektir.
Diyelim bu 12 milyar adet 120 yılda çıkacak olsun, her sene 100 milyon RVN dolaşıma girecek demektir bu miktarın da ciddi bir önemi mevcut 4 milyarlık RVN’ye oranla çok azdır. Bu da fiyatın dolaşıma girecek coin’lerden fazla etkilenmemesi anlamına gelir.
Burada “enflasyon” kavramı devreye giriyor. Kriptodaki enflasyon bir coin’in bir yılda dolaşıma girecek miktarın dolaşımdaki coin’e oranıdır. Diyelim ki A coin’in dolaşımdaki miktarı 100 adet olsun, eğer bir yılın sonunda dolaşımda 200 adet olursa bu coin’in enflasyonu %100’dür.

Kendi tecrübelerim ve gözlemlerime dayanarak yıllık enflasyonu %20 üzerinde olan coin’lerde enflasyonun fiyatı ciddi anlamda baskıladığıdır. Bundan dolayı enflasyonu %20’den fazla olan coin’leri alırken dikkatli olmalıyız.

Örneğin DigiByte için anlık enflasyon 7–8% civarındadır. 2035’te bütün DigiByte’ların kazımı bitecektir.

Enflasyon her zaman korkulacak bir şey değildir, bunu avantaja da çevirmeniz mümkündür. Eğer bir coin’in enflasyonu yüksek ise fiyat ciddi anlamda baskılanmıştır. Bu tip coin’ler uzun vade (5 yıl ve ötesi) için değerlendirilebilecek coin’ler arasındadır. Özellikle Halving — Zorluk Bombaları gibi güncellemeler enflasyonu ciddi anlamda baskılar. Bu yüzden bu güncellemeler coin’in fiyatını yukarı çıkarmaktadır (Bitcoin’deki halving’in fiyatı yukarı taşımasının sebebi budur). Enflasyonu yüksekken alıp beklemek düşmesi ile birlikte ciddi fiyat çıkışına sebep olacaktır. Yazının ilerleyen kısımlarında enflasyon hesaplama ve halving vb. yöntemler anlatılacaktır.

D. Coinin Market Büyüklüğü

Toplam coin miktarı, dolaşımdaki coin miktarı, oranı ve enflasyon kavramlarını öğrendik. Geldik başka bir metriğe. Bir coin’in market büyüklüğü.
Bir kripto paranın market büyüklüğü çok kolay bir işlem ile hesaplanıyor.

(Dolaşımdaki Coin Miktarı) x (Coinin Anlık Fiyatı) = Coinin Market Büyüklüğü

12.03.2021 tarihinde market büyüklüğü ilk 10’da olan kripto paralar.
Peki Market Büyüklüğü ne işimize yarar? Coin’in fiyatı ile dolaşımdaki miktarının çarpımı bize ne gibi bir veri sağlar? O zaman en kilit cümle gelsin:

“BİR KRİPTO PARANIN MARKET BÜYÜKLÜĞÜ İLE RİSK İŞTAHI ARASINDA TERS ORANTI VARDIR.”

Bu cümle şunu diyor, eğer bir kripto paranın market büyüklüğü yüksek ise çok tanınmıştır, bir çok borsada listelenmesi muhtemeldir ve kendinden düşük sıralamalardaki coin’lere göre daha güvenli bir limandır.
Bitcoin kripto para piyasasının en büyük parasıdır. O halde kripto para piyasalarında en az risk içeren ve en az volatilite içeren kripto para Bitcoin’dir. Market büyüklüğü azaldıkça kripto para çok daha riskli bir hale gelmektedir.
Peki riski yüksek olan kripto paradan kaçmalı mıyız? Hayır. Bir kripto paranın riski yüksek ise getirisi de götürüsü de fazla olur. Örneğin 600. sırada olan bir kripto para için değerinin 2 katına çıkması veya %90 kayıp yaşaması gayet olağan iken Bitcoin için bu durum daha zordur.

Kendi tecrübelerim düşük market büyüklüğü olan kripto paraların ciddi manipülatif olduğudur. Ancak küçük hacimler ile bu paralara şans vermek mantıklı olacaktır. Örneğin, 10 lira ile Bitcoin almak fazla kâr getirmese de düşük market büyüklüğü olan bir coin bu parayı katlayabilir. Ancak bu paralara yüksek hacimle yatırım yapmak acı bir tecrübe ile sonuçlanabilir.

E. Coinin Bulunduğu Borsalar

Market büyüklüğüne yakın bir metrik olsa da bir coin’in bulunduğu borsa ne kadar çok ve bu borsalar ne kadar büyük ve prestijli ise bu coin hakkında bir çok fikir verir.
Bir coin çok borsada listeli ise bu coin’e ulaşım kolay olacaktır. Bu durum bir coin’in fiyatlanması için çok önemli olacaktır. Çünkü bir çıkış dalgasında bu coin’i herkes almak isteyecektir, eğer bilinmedik ve “merdiven altı” tabir ettiğimiz ünlü olmayan borsalarda ise bu coin’e ulaşım zor olacaktır ve o borsadaki az insan tarafından coin fiyatı manipüle edilecektir.
Bir coin’in market büyüklüğü yüksek ise genelde bir çok borsada listelenmiş olduğu doğrudur ancak bir çok istisna vardır. Örneğin; Bitcoin SV
Bitcoin SV, Bitcoin Cash’ten forklanmış (BCH’de Bitcoin’den forklanmıştır) bir coin’dir.BitcoinSV için metrikler. (12.03.2021)
BitcoinSV 21 milyon HardCap miktarı, %89’unun çıkarılması ve enflasyonunun düşük olması ve Market büyüklüğünün 22. olmasına rağmen kripto para borsasında tanınmış bir çok borsada listeli değildir. (Binance, Kraken, Bitstamp, OKex vb.) Bu bize borsaların bu coin’e pek güvenmediğini göstermektedir.
Şu mantık yanlıştır, “Eğer bir coin az borsada listeli ise kötüdür.” Hayır, borsalar kendi cebine bakmaktadır. Eğer bir coin’in alım satımı fazla ise seve seve bu coin’i ekleyip komisyon kazanmak isterler. Ancak BitcoinSV’nin hacminin ve market büyüklüğünün yüksek olmasına rağmen bir çok borsa bu coin’i listelememektedir. Bu önemli bir metriktir.

Kişisel görüşüm, bir coin Kraken ve Gemini borsasında listeli ise o coin uzun ve sürdürülebilirdir. Yani bu coin’e güvenmek kötü bir tercih olmayacaktır. Çünkü Kraken ve Gemini kripto para borsalarında titizlikle coin listeleyen ve regülasyonlara çok dikkat eden iki borsadır.

3. İlk verilere baktım alacağım coin ilk bakışta olumlu peki sonra?

CoinMarketCap veya CoinGecko’dan coin’imizin temel metriklerine baktık. Dolaşım miktarı, maksimum miktarı, enflasyonu (hesaplamasını anlatacağım) ve listelendiği borsaların hepsini öğrendik. Şimdi alacağımız coin’i daha detay inceleme zamanı. Bu metrikler sadece ufak bir fikir verir.

A. Coin Dağılımı

ÖNCELİKLE IVIR ZIVIR HİÇBİR YERE BAKMIYORUZ. İLK BAKACAĞIMIZ YER HER ZAMAN AMA HER ZAMAN COİN DAĞILIMI OLMALIDIR.
Şimdi önceki verilerden genel olarak coin’in miktarını, dolaşımını öğrendik. Coin dağılımı ise çok basittir. Dolaşımdaki coin’ler kimde, nerede ve en önemlisi olayın başında nasıl dağıtıldı?
Bitcoin 2009 yılında Satoshi Nakamoto tarafından yaratıldı. Daha sonra Satoshi Nakamoto Bitcoin’i denemek için kazım yaptı. Tahmin ediyoruz ki, Satoshi ilk zamanlarda 1 milyona yakın Bitcoin kazdı (Toplam Bitcoin arzının %4–5 ine denk gelmektedir). İlgilisine BitMex Research’ün yazısını bırakıyorum. BitMEX Research
Satoshi’nin yaptığı kazım davranışlarını gösteren grafik
Ethereum ise 2015 yılında duyrulduğunda 60 Milyon ETH başta kazılmış 0.33$ ICO fiyatı ile topluluğa satılmıştır. 10 Milyon ETH ise geliştiricilere ve Ethereum Foundation için ayrılmıştır (Hala daha bu ETH’ler ile geliştiriciler desteklenmektedir, günümüzde toplam arzın %4–5’ine denk gelmektedir).
ETH dağılımını gösteren bir daire grafik.
Başka bir örnekte NANO Currency’den gelsin. NANO 2014 yılında Colin LeMahieu tarafından “RaiBlocks” olarak geliştirilmeye başlanmış, 2015 yılında FAUCET sistemi ile bedava 126,248,289 NANO dağıtılmış, 7,000,000 NANO geliştiriciler için ayrılmıştır. Halihazırda toplam 133,248,297 NANO dolaşımdadır. Evet inanması güç olsa da NANO tamamen bedava, FAUCET dediğimiz musluklar ile dağılımı yapılan bir kripto paradır.
NANO Currency 2017 yılında bedava FAUCET sistemi ile dağıtılmıştır.
3 örnek farklı dağıtılım modellerine örnektir. Bitcoin’de ilk madencilik yapanlar, Ethereum’da ilk satış yapanlar, NANO’da ise Faucet sistemini ilk kullananlar ciddi bir kâr elde etmişlerdi. Bu örnekler 2017’de ciddi bir ICO furyasına sebep oldu. Özellikle Ethereum üzerinde yapılan coin’ler ICO yapılıyor satılıyor ve ciddi meblağlara ulaşıyordu. (Nitekim 2017 ICO’su coin’lerinin büyük bir kısmı battı.)
Bütün bu gelişmeler coin dağılımının çok önemli olduğunu herkese öğretti. Çünkü yüklü miktarda coin tutan ekipler hiçbir şey yapmadan coin’lerini satıyor coin fiyatını yüksek fiyata çıkarıp ellerindeki büyük oranı insanlara yıkıp kaçıyordu.
Bu dönemden sonra, artık çıkan her proje coin dağılımını şeffaf bir şekilde belirtmeye başladı. BİR PROJENİN COİN DAĞILIMI ŞEFFAF DEĞİL İSE ALMAYIN.
AVAX coin’in dağılımını gösteren daire grafik.
Örneğin Avalanche Projesinin coin’i olan AVAX’a bakmak gerekirse;
720M Maksimum AVAX’ın 360M’u Staking ile elde edilecek.
Geriye kalan 360M AVAX’ın:

• %10’u Avalanche takımının.
• %10’u ICO olarak satılmış.
• %9.26’sı Avalanche Foundation’ın.
• %2.5’i AirDrop yapılmış.
• %5’i Stratejik partnerler için ayrılmış.

Her proje bu şekilde açık ve şeffaf bir şekilde coin’lerinin dağılımını göstermelidir. Eğer bir projenin coin’leri tek elde toplanmışsa veya bu coin’ler adil olmayan bir şekilde dağıtılmış ve VC (Venture Capital)’ler büyük söz sahibi ise bu projeye temkinli yaklaşmak gereklidir. Çünkü elinde yüklü miktar varlık yöneten birisi coin fiyatını her türlü manipülasyona açık hale getirir.
Bu kısma kadar bir projenin duyrulduğu zamandaki coin satışını ve kimlere gittiğini araştırdık. Şimdi de mevcut hali hazırdaki coin’lerin anlık durumuna bakalım.
Monero, Piratechain vb. gibi projelerin coin dağılımlarını göremezsiniz. Çünkü bu coin’ler gizlilik üzerine kuruludur. Gizlilik coinleri için tıklayın. Bu projelerde coin’ler kağıt para gibidir. İzinin sürülmesi zordur. Ancak kripto paralar sanılanın aksine gayet şeffaftır. Her türlü hareket rahatlıkla Bitcoin, Ethereum gibi paralarda izlenebilir.
Bu projelerde coin’lerin hareketlerini Blockchain Explorer kullanarak izleriz. Örneğin Ethereum için Etherscan, Bitcoin için BitcoinExplorer benim kullandığım başlıca Explorer’lar arasındadır.
Dağılımı iyi olan ve olmayan bir ERC20 coin’i Etherscan kullanarak izleyelim.
SHIBA INU Token Etherscan verileriUNI Token Etherscan verileri
SHIBA INU diye bir coin buldum, coin’in %50’si tek hesabın elinde, toplam 10.974 kişinin elinde bu coin var.
Uniswap’ın UNI coin’i ise gayet dağıtık ve 187.192 kişinin elinde bu coin’den var.
Buradan çıkarılacak sonuç bir coin’in dağılımı ve dağıtıklığı ne kadar fazla ise o kadar iyidir. Bir coin ne kadar fazla kişide buluyorsa o kadar fiyatın manipüle edilmesi zorlaşır. Bu örnekler ERC20 tokenler için verildi. Siz de kendi alacağınız coin’lerin dağılımına mutlaka bakın.

B. Coin’in mevcut durumu, RoadMap’i, geliştirici ekibi.

2017 ICO furyasında neredeyse bütün projeler Ethereum ağında coin’lerini çıkarttı, bu ağda coin’lerini insanlara sattıktan sonra Mainnet’e (yani Ethereum’u terk edip kendilerine has zincirlerine) geçeceklerini söylediler. Ancak işler bazı projeler için fiyasko ile sonuçlandı ve proje sahiplerinin çoğu mevcut coin’leri satıp kaçtılar.
Yatırım yapmadan coin dağılımından sonra sorulacak ikinci soru ise bu projenin kendine has zincirinin olup olmadığıdır. Buna en güzel örnek Holochain’dir. 2018 yılında Holotoken (HOT) ERC20 satışı başlatan Holochain ciddi bir rağbet görmüştü. Ancak 2021 yılında Holochain’in hala daha Mainnet’i duyurulmadı. (Ancak Mainnet’inin yaklaşması bu yazıdan 1 ay önce ciddi fiyatlanmasına sebep oldu.)
Holochain 2019’da 40 Sats’ı görmüş daha sonra 1 Sats’a kadar düşüş yaşamıştı.
Bu düşüşün tek sebebi insanların bir türlü gelmeyen Holochain’in Mainnet’inden ümidini kesmesinden dolayıdır. Bu yüzden alacağınız coin’e mutlaka bakın kendi Mainnet’i var mı, yok mu?
Yoksa, böyle bir hedefleri var mı yok mu bunu belirlemek gerekir. Bunu RoadMap’lerine yazmış mı ve daha önce RoadMap’te yazılan hedeflerini gerçekleştirmiş mi sorunu sormak gerekir. RoadMap, bir projenin gelecekte yapmak istedikleri hedefleri takvimidir. Bir projenin RoadMap’i açık ve anlaşılır olmalı, önceki hedeflerini yapmış olması gereklidir.
IOTA 2.0 için örnek bir RoadMap.
Peki RoadMap’i güzel bir projede gecikmeler yaşanması halinde ne yapacağız, örneğin IOTA 2.0’ın 2020’de gelmesi beklenirken 2021’e ötelendi. Bu durumda ne yapmalıyız?
Her proje çeşitli aksaklıklar yaşamaktadır. Burada bakılması gereken bu projelerin geliştirici ekibinin çalışmalarına rağmen takvimin gecikmesi midir, yoksa çalışmayıp sizi oyalamaya çalışması mıdır?
Bu noktada projenin geliştirici ekibine yakın olmak, sosyal medyadan ve çeşitli kanallardan sormak ve sorgulamak gerekir. Bütün bu projeler birer yazılımdır ve bu yazılımları geliştirmek için GitHub kullanırlar. Bir projenin GitHub aktivitesi geliştiricilerin çalışıp çalışmadığı hakkında fikir verebilir. Örneğin;
CoinCheckUp’tan aldığım GitHub projelerin aktiviteleri.
Ne kadar aktivite varsa o kadar uğraşı vardır. Tabii sadece bu grafiklere bakarak net bir çıkarım elde etmek zordur. Bu yüzden alacağınız projenin ekibine soru sormaktan çekinmeyin. Eğer onlar sizden çekiniyorsa problem var demektir.

C. Madencilik ile çalışan coin’lerde Mining metrikleri.

Bitcoin, Litecoin, Ethereum, GRIN, Ravencoin vb. bir çok coin madencilik ile çıkarılmaktadır ve bu ağlar madenciler tarafından korunur. Madencilik ile çalışan coin’lerde bakılması gereken ilk şey madenciliğin ne kadar merkeziyetsiz olduğudur.
MiningPoolStats bu konuda size yardımcı olacaktır. Örneğin Bitcoin’in HashRate dağılımı havuzlara göre aşağıdadır. Madencilik ile çalışan coin’lerde bu dağılım çeşitli olmalıdır. Örneğin Bitcoin’deki dağılım güzeldir.
Bitcoin HashRate dağılımı.
Ancak, eğer bir coin’in HashRate dağılımı çeşitlendirilmemiş ise bu tehlikeli bir durumdur. Aşağıda BitcoinSV’nin mining dağılımı mevcuttr.
BitcoinSV HashRate dağılımı.
Görüldüğü üzere BitcoinSV’de sadece iki adet havuz tüm çıkan BSV’lerin %72’sini kontrol etmektedir. Bu dağılım son derece merkezidir. Bu iki havuz ağa her an %51 atak yapabilir.
Diğer bir husus Mining kârlılığıdır ki bu bence en önemli metriktir. Eğer bir coin madencilikle çıkarılıyor, madenciliğin kârlı olmamasına rağmen HashRate’i artıyorsa bu coin için beklenti fazladır, çünkü madencilerin bu coin’de çıkış beklediğine önemli bir işarettir veya tersi durumda bir coin’in HashRate’i azalıyor, bu azalmaya rağmen madencilik yapmak kârlı değil ise düşüş beklentisi oluşur.
Monero buna örnek gösterilebilir. MiningPoolStats’a göre Monero’nun HashRate’i günden güne artsa da, ortalama bir elektrik fiyatı ve 10 adet GTX 3080 ekran kartı ile Monero madenciliği halen zararına yapılmaktadır. Bu projenin köklü olduğunu gösterir.
Monero HashRate Veri: MiningPoolStatsMonero madenciliğinden 10 adet GTX 3080 Ekran kartı ile günde 4$ zarar edilmektedir. Veri: WhattoMine

D. Coin’in topluluğu, sosyal medya gücü ve marketing’i.

Bu kısım aslında hiçbir veriye dayanmıyor, ancak şunu iyi bilmek gerekir, kripto market spekülasyona her zaman açık olmuştur ve olacaktır. Bir ürün ne kadar pohpohlanıyor ise fiyatı artıyor. İçi bomboş projeler sadece kitle yönlendirmesi ile ciddi kâr marjına ulaşabiliyor.
Bu kısım da bu durum için yazıldı. Bir coin’in topluluğu ne kadar büyük, sosyal medyada ne kadar söz geçirebiliyorsa marketing’i iyidir ve sükse yapar. Alacağınız coin’in mutlaka Telegram, Discord, Twitter hesaplarına girin; kaç kişiler, ne kadar aktifler, sorduğunuz sorulara açıklayıcı ve basit yanıtlar veriyorlar mı, Twitter’da aktifler mi bunlar çok önemlidir. Pasif bir ekibin projesini duyurması kaliteli olmaması halinde çok zordur. Ancak marketing’i yani pazarlaması yüksek bir ürün prim yapacaktır. Kalabalık bir topluluk her zaman fiyata olumlu yansır.

Ben yıllardır Ethereum Reddit takip ederim, sorduğum her soru orada yanıt bulmuştur. Zaman zaman karamsarlığa düştüğüm, tedirgin olduğum ve cevapsız kalan sorularıma Reddit’te yanıt bulmasaydım belki de çoktan Ethereum’larımı satmış olacaktım. Bir coin’in topluluğu ile iletişime geçmek oradaki insanların fikirlerini almak çok önemlidir.

E. Projenin ilerideki mevcut etkinlikleri ve haberleri.

Kripto para severler arasında şöyle bir cümleyi sıklıkla duymuşsunuzdur. “Buy the rumor, sell the news.” Bu cümleyi şöyle açıklayalım, bir çok kripto para duyurular, etkinlikler, önemli partnerlikler ve haberler paylaşır. Örneğin Justin Sun TRON’un kurucusu bu manipülasyonu sık sık yapan biridir. Sürekli bir haber vereceğini söyler TRON (TRX) fiyatı artar ve haberi duyurduktan sonra coin düşer.
Justin Sun için yapılan bir meme.
Bu yüzden alacağınız kripto paranın ileride bir haberi, duyurusu, etkinliği vs. olacak mı bunu araştırmak ciddi bir önem arz etmektedir. CoinMarketCal bu iş için biçilmiş bir kaftandır. Bu siteye girdiğinizde mutlaka alacağınız kripto paranın adını yazın ve ileride önemli bir haberi var mı bakın.
THETA için önümüzdeki etkinlikler, duyurular, partnerlikler.
Yukarıdaki örnekte olduğu gibi bir coin’in önünde ne kadar fazla etkinlik, haber vs. varsa coin’in bu tarihlere yaklaşırken fiyatlanacağı öngörülebilir.
Şimdi burada özellikle Halving ve Enflasyon kavramından bahsedeceğim. Yukarıda enflasyondan bahsetmiştim, şimdi halving nedir neden çıkışın en büyük habercilerinden biridir ve buna göre enflasyon nasıl hesaplanır onu konuşalım.
Halving ödül yarılanması demektir. Ne demek bu ödül yarılanması, Bitcoin bir blokzinciri teknolojisidir. Madenciler ise büyük bilgisayarları çalıştırarak Bitcoin kazarlar. Kazandıkları Bitcoin her 10 dakikada bir bulunan blok ödülüdür. Bitcoin’in blok ödülü ilk olarak 50 BTC olarak başladı. Daha sonra kabaca her 4 yılda bir olacak şekilde yarılanarak devam etmektedir.
Halving Bitcoin arzını giderek yavaşlatmaktadır.Bitcoin halving tarihleri.
Bitcoin 2009’da blok ödülü 50 Bitcoin ile başlamış, 2012 yılında 25’e düşmüş, 2016 yılında 12.5 olmuş ve son olarak 2020 Mayıs ayında blok ödülü 6.25 Bitcoin olmuştur. Bitcoin 2024 yılında 4. halving’i gerçekleştirecek ve blok ödülü 3.125 olacaktır.
Bitcoin Halving — Fiyat İlişkisi
Her halving dolaşıma daha az coin girişine neden olur, yukarıda anlattığım örnekte olduğu gibi dolaşıma ne kadar az coin girişi olursa fiyat için o kadar yukarı demektir. Buradan şu sonuç çıkar, eğer aldığınız coin’in halving mekanizması varsa ve halving tarihi yaklaşıyor ise bu ciddi bir çıkış göstergesidir. Örneğin Ravencoin ve zCash’te halving mekanizması vardır. Halving sonrası enflasyonu düşecek demektir, dolayısı ile fiyata olumlu etkisi olacak demektir.
Şimdi Ravencoin için örneklerle hem enflasyon hesaplaması yapalım, hem halving tarihini bulalım, hem de bunun etkisini konuşalım.
Ravencoin’in toplam dolaşım miktarı bu yazının yazım tarihi itibari ile yuvarlak 8.300.000.000 adettir.
Şimdi;
Ravencoin’de blok süresi 1 dakikadır ve her blokta 5000 RVN üretilir.
1 yılda 525.948 dakika vardır. Bu demek ki Ravencoin’de 1 yılda 525.948 adet blok üretilir. Her blokta 5000 RVN üretimi olduğuna göre;
5000 x 525.948 = 2.629.740.000 adet RVN demektir. Dolaşımda hali hazırda 8.300.000.000 RVN vardır.
[2.629.740.000 (1 yılda girecek RVN sayısı) / 8.300.000.000 (Dolaşımdaki miktar)] x 100 (yüzde hesabı yapıyoruz) = 31,6
O zaman şunu bulduk, Ravencoin’de enflasyon yılda %31.6’dır.
Peki halving ne zaman?
Ravencoin’de halving her 2.100.000 blokta olur. Blok süresine 1 dakika demiştik. 2.100.000 dakikada halving gerçekleşir demektir. Bir yılda 525.948 dakika vardır.
2.100.000 / 525.948 = 3.99
O zaman Ravencoin’de her 4 senede bir halving yaşanmaktadır (Bitcoin ile aynı).
Ravencoin zincirinin başlangıç tarihine 4 sene eklediğimizde 2022 Ocak ayında halving gerçekleşecek demektir. Buradan hareketle, 2022 Ocak tarihinde RVN enflasyonu ise 31.6 / 2 = %15.8 olacaktır.
Dolaşıma girecek RVN’nin azalması her zaman fiyat için olumlu yansır. Bundan dolayı Bitcoin, Litecoin, Zcash, Ravencoin vb. coin’lerin halving tarihleri önemlidir ve coin alırken bu metriklere mutlaka bakılmalıdır.
Yazının bu kısmına kadar her şey rehber niteliğindeydi ve yapmanız gerekenler irdelendi. Buraya kadar olan kısımdan sonra yatırım yapacağınız kripto para kriterlere uyuyor ve olumlu bir hava çiziyor ise yatırım yapmak doğru bir tercih olacaktır.
Yazının bundan sonraki kısmı yapmamanız gerekenleri, kendi tecrübelerimi ve yorumlarımı içerecek.

Yapılmaması gerekenler.

A. VIP gruplar, pump grupları, manipülatör gruplar.

Kripto para piyasalarının henüz devletler nezdinde regülasyon yok. Olacağa da benzemiyor. Merkezi borsalara çeşitli düzenlemeler, kurallar getirilse de merkeziyetsiz borsaların yükselişi kripto paraların alım satımının da eşler arası üçüncü kişiye gerek olmadan gerçekleşebilmesinden dolayı regülasyonlar ve kısıtlamalar yakın gelecekte de mümkün görünmüyor.
Her piyasanın manipülatörü olduğu gibi kripto para piyasalarında da bu vardır. Dünya’nın en büyük bankaları bile yeri geldiğinde devlet paraları, emtialar ve diğer türev ürünler üzerine bir çok spekülasyon yapabilmektedir. Buradan hareketle kripto para piyasalarında da bu tip oluşumlar çok daha fazladır ve tehlikelidir.
Öncelikle bedava peynir sadece fare kapanında olur. Bu piyasada hiçkimse tanımadığı bir başkasına yardım etmez, zenginden alıp fakire vermez. Robin Hood’luk taslamaz.
Peki pump grupları neden var, çok basit bir grafik ile cevap verelim.
Hemen hemen her pump grubunun çalışma mekanizması.
Yukarıda olduğu gibi önceden yüklü miktarda alım yapan veya “Long” pozisyon açanlar kurban aramaya başlar, kurban geldikçe fiyat yukarı tırmanır ilk girenler çıkar ve daha sonrası için durum hiç iç açıcı değildir. Pump gruplarının hemen hemen hepsi Çiftlikbank, Titan gibi saadet zinciri mantığı ile çalışır. Bu gruplardan uzak durun.
VIP grupları ise bunun daha farklı bir versiyonudur. VIP gruplarının “İddaa VIP Grubu”ndan farkı yoktur. Eğer bir trader zaten başarılı ise VIP grupları kurmasına gerek yoktur. Bu adam zaten para kazanıyordur. Ancak VIP grubu kuran birisi hem üzerinizden para kazanıyor, hem de sizi yukarıdaki Pump grubundaki kurbanlar gibi kullanıyordur.
Pump ve VIP gruplarının her maçı bildiğini iddia eden gruplardan farkı yoktur.

B. Kripto Twitter fenomenleri.

Saygıdeğer dostlar, Satoshi Nakamoto’ya Bitcoin’i bir şeye benzetir misin diye sorduklarında şöyle ikonik bir cevap vermiştir:

“Üzgünüm ancak Bitcoin ve blockchain şu zamana kadar Dünya’da benzetebileceğim hiçbir şeye benzemiyor.”

Satoshi Nakamoto Bitcoin’i icat ettiğinde Bitcoin’e benzer bir çok sistem ortaya çıkmıştı. Ancak çoğu başarısız oldu ve bu alanda mevcut bilgi son derece azdı. Yani, kripto paralar hakkında en fikir sahibi kişinin toplam tecrübesi en fazla 10–12 senedir.
Kısacası Twitter’daki fenomenlerin, buna ben de dahilim, Bitcoin ve blockchain hakkında bilgisi sınırlıdır. Zamanla tanınmaları ve özellikle ilk olmalarından dolayı bir çok takipçiye sahip olsalar da Twitter’daki fenomenlerin çoğu Bitcoin, blockchain konusunda çok da bilgili değildirler. Dolayısı ile aralarında takipçi sayısının avantajını kullanarak reklam yapan, “shitcoin” dediğimiz yukarıda saydığım metriklere ters coin’leri bilgisiz kitlelere kazıklamaktadır. Bundan dolayı HİÇBİR Twitter fenomeni yatırımlarınızda tasarruf sahibi olmamalıdır.

C. Kaldıraçlı işlemler ve yüksek ROE iştahı.

Yukarıdaki işlem şahsıma aittir.
Yukarıdaki işlemi gören “abi adama bak 8–9x yapmış parasını tek işlemden” diyebilir. Nitekim de doğrudur. Ancak bu işlemin pozisyon büyüklüğü 30x kaldıraç ile 100$’dır.
Yani burada sadece 3–4$’lık bir işlem yaptım. 24$ para kazandım. Müthiş zengin olmadım ve belki de battıklarımın yanında koca bir hiçtir. Şunu demeye çalışıyorum, bu tip görseller sizi kaldıraçlı işlemlere itmesin. Kaldıraçlı işlemler son derece risklidir. Bu işlemlere “kısa yoldan zenginlik” için girilmez. Yeni yatırımcının kaldıraçlı işlemlerde işi yoktur. Ciddi teknik bilgisi ve borsa geçmişi olan kişilerin yeri kaldıraçlı işlemlerdir.
Ayrıca bu tip görseller fenomenler ve gruplarda paylaşılarak insanlar kandırılmaktadır. Bu tuzağa düşmeyin. Mevcut pozisyonların büyüklüğü düşüktür. Zengin olmadılar, paranın altında kalmadılar.

Kendi tecrübelerim, yorumlarım ve son sözler.

Bitcoin’i 2014’te duymuş, ilk tepkim “Hangi salak bunu alır?” olmuştu. Ancak insan bilmediğinin cahili olduğundan zamanla büyük bir yanılgıya uğradığımı anladım; 2015 yılında yatırım alanında çeşitli girişimlerim olsa da, özellikle ekosistemi öğrenmek için kendimi eğitmeye başladım.
Kripto paralara ilk ciddi yatırımım 2015–2016 yılında Ethereum ile oldu. O günden beri sistematik olarak kripto para ekosistemi içerisinde rol almaya başladım. 2017 yılında ise Twitter’da aktif olmaya başladım ve halen takipçilerimi bilgilendirmekteyim.
Burada riskini iyi ayarla, stop koy, planın olsun gibi sıradan tavsiyeler vermeyeceğim. Ancak madde madde kendi tecrübelerimi sizinle paylaşacağım.

1. Kripto’da “ALL-IN” diye bir mantık yoktur. 100 liran varsa, 100’üyle de kripto para yatırımı kesinlikle yapılmaz. Kripto paralarda fırsat hiçbir zaman bitmez ve bunlar hızlı gelişir. Eğer cebinde Altcoin alacak para bırakmamış hepsiyle başka coin’ler almışsan fırsatı kaçıracaksın. Genelde Türk Lirası veya Dolarla kripto para aldığımız için HER ZAMAN hızlı bir şekilde coin alabileceğiniz TRY ve USD tutun.
2. Tüm paralarınızı Altcoin’lere yatırmak tehlikelidir. En az volatil para bu piyasada Bitcoin’dir. Bitcoin’in ufak sallanması halinde yukarıda anlattığım bütün metrikleri mükemmel olan bir coin bile bir gecede %50 silebilmektedir. Bu yüzden ben her zaman bir miktar Bitcoin bulundururum. Bitcoin’in sert çıkış yaptığı zamanlarda Altcoin’lerin çöküşünü keyifle izlerim.
3. Yukarıda da belirttiğim gibi hiçbir Twitter fenomeninin portföyünüzü yönetmesine izin vermeyin. Başkasının planı ile yatırım yapan onun sözü dışında hiçbir şey yapamaz. Bu yüzden her zaman kendi bildiğinizi uygulayın. Para kaybetseniz de olsun, tecrübe kazanırsınız.
4. Kriptoda küçük hareketlere takılmayın, genel trendlere uyun. Her hedef burada gerçekçidir. Bir gece bir coin 1000x yapabilir, -%99 da yapabilir. Genel trend ne diyorsa ona göre hareket edin. Eğer düşüşler ardı ardına geliyorsa satın çıkın. En iyi metriklere sahip coin’ler de çökecektir. Boğada ise sabırlı olun.
5. Teknik Analiz öğrenin, en azından sorgulayın formasyonları internetten karıştırın inceliklerini öğrenin ve beğendiğiniz bir grafiğin aynısını siz de çizmeye başlayın. Aynısını bile çizseniz kazanım elde edersiniz. Zamanla ustalaşmaya başladığınızı fark edeceksiniz.
6. Ve şans sizden yana olsun. 🙂

Kripto para piyasasına yeni başlayanlar için hazırladığım bu büyük rehberi Twitter’dan bana her zaman destek olan takipçilerime ithaf ediyorum.
Faydalı bir başucu rehberi olması dileklerimle..

TobbyKitty