Abdülhak Hamit Tarhan
Abdülhak Hamit Tarhan, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemi ve Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk yıllarında etkili olmuş bir Türk şairi, oyun yazarı, diplomat ve siyasetçisidir. İşte hayatının ana hatları:
Ailesi ve Eğitimi:
Abdülhak Hamit Tarhan, 2 Ocak 1852'de İstanbul Bebek'te köklü ve eski bir ulema ailesinin üyesi olarak doğdu. Babası, tarihçi ve diplomat Müverrih Hayrullah Efendi, annesi ise Kafkasya'dan kaçırılmış bir cariye olan Münteha Hanım'dı. Abdülhak Hamit, Bebek Köşk Kapısı'ndaki Mahalle Mektebi'nden sonra Rumelihisarı Rüştiyesi'ne devam etti. Daha sonra özel dersler alarak eğitimini tamamladı.
Diplomatik Kariyeri:
Paris'e Millî Eğitim Müsteşarı olarak atanan babasıyla birlikte 10 yaşında Paris'e gönderilen Abdülhak Hamit, Paris'te bir buçuk yıl eğitim aldı. Sonrasında Berlin'e gitmeyi planlamışken babasının Rize'ye tayin olması üzerine ailesinin yanına döndü. Bu dönemde çeşitli memuriyet görevlerinde bulundu, Paris'teki yaşantısı ve gözlemleriyle "Divaneliklerim yahut Belde" adlı eserini kaleme aldı.
Edebiyat ve Şiir:
İlk eserleri, ilk evliliği ve oyun yazarlığına geçiş: Edebiyat dünyasına ilk adımlarını atan Abdülhak Hamit, ağabeyi Nasuhi Bey'in konuğu olan Pirizade ailesinden Fatma Hanım ile 1874'te evlendi. İlk şiirlerini bu dönemde yazdı. Şairin "Sahra", "Tezer", "Eşber", "Bir Sefilenin Hasbıhâli" gibi eserleri, bu dönemde yazıldı. Paris yıllarında Fransız edebiyatını inceledi ve bu dönemde "Nesteren" ve "Tarık" adlı oyunlarını yazdı.
Diplomatlık ve Yurtdışında Yaşam:
Diplomatik görevleri ve Londra yılları: Abdülhak Hamit, Paris'ten dönüşünde çeşitli diplomatik görevlerde bulundu. Londra'ya atandığında bu şehri çok sevdi ve bir dizi şiir yazdı. Aynı dönemde evlilik teklifleriyle ilgili zorluklar yaşadı ve "Finten" ile "Cünun-ı Aşk" adlı eserlerinde para ve sınıf farklarını işledi.
Aile ve Kişisel Hayat:
Evlilikleri ve aile yaşantısı: Abdülhak Hamit, birkaç evlilik yapmıştır. İlk eşi Fatma Hanım ile 1874'te evlendi ve bu evlilikten çocukları oldu. Paris yıllarında cinnet geçirerek memuriyetten ayrıldı. Bombay'da görev yaptığı sırada eşinin hastalığı nedeniyle İstanbul'a döndü. Fatma Hanım'ın ölümü üzerine Londra'da görevdeyken Belçikalı Nelly ile evlendi. İstanbul'a döndüğünde ise Lahey Elçiliği sırasında Cemile Hanım ile kısa süreli bir evlilik yaşadı.
Cumhuriyet Dönemi ve Politika:
Cumhuriyet dönemi ve Meclis Üyeliği: Cumhuriyet döneminde Ankara Hükümeti tarafından maaş bağlanarak İstanbul'da Maçka Palas'ta bir daire sağlandı. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) III., IV. ve V. dönemlerde İstanbul Milletvekili olarak seçildi. Atatürk, onu "üstat" olarak selamlamış ve hürmet göstermiştir.
Son Yılları ve Ölüm:
Abdülhak Hamit Tarhan, 12 Nisan 1937'de 85 yaşında İstanbul'da hayatını kaybetti. Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle ulusal cenaze töreni düzenlenerek Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilen ilk kişi oldu.
Abdülhak Hamit Tarhan, Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olarak, şiirleri ve oyunlarıyla edebi mirasa önemli katkılarda bulunmuştur.
Eserleri;
- Şiirleri;
xxxx: Bir Sefilenin Hasbihalinden
xxxx: Elveda Diyemedik
xxxx: Külbe-i İştiyak
xxxx: Kürsî-i İstiğrak
1878: Sahra
1885: Bunlar O'dur
1885: Divaneliklerim yahut Belde
1885: Makber
1886: Bir Sefilenin Hasbihali
1886: Ölü
1887: Hacle
1911: Bâlâ’dan Bir Ses
1913: Validem
1918: İlham-ı Vatan
1922: Ruhlar
1923: Garâm
1925: Arziler
Oyunları;
1873: Macera-yı Aşk
1875: Duhter-i Hindu
1875: İçli Kız
1876: Nazife yahut Feda-yı Hamiyet (1919)
1876: Nesteren
1879: Tarık yahut Endülüs Fethi(1970)
1879: Tezer
1880: Eşber (1945)
1880: Sabr-ü Sebat
1908: Zeynep
1913: İlhan
1916: Turhan
1917: Abdullah-i Sagir
1917: Sardanapal
1917: İbn-i Musa yahut Zatülcemal
1918: Finten (1964)
1919: Tayflar Geçidi
1919: Yadigar-ı Harb
1919: İbni Musa (1927)
1935: Hakan
Kaynakça;
- "Özlem Tarcan, Abdülhak Hamid Tarhan, Ege-edebiyat.org, 29.01.2010" (PDF). 15 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
- "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Köprü: Abdülhak Hamit, Evrensel.net, 01.01.2001". 2 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- Gürkan, Turhan (1971). Atatürk'ün Uşağının Gizli Defteri. İstanbul: Fer Yayınları. s. 187.
- Turhan Gürkan, Atatürk'ün Uşağının Gizli Defteri, Fer Yayınları, İstanbul, 1971 s.187
- "ASRÎ MEZARLIK - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- Ertuğrul Özkök (29 Eylül 2011). "Makber şiiriyle açılan bahçe". Hürriyet. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
