NFT'Ler 1...
Evet merhaba arkadaşlar bugün yeni bir seri ile sizlerleyiz. Konumuz nft'ler, haydi buyrun iyi okumalar;
Kripto paralara yatırımınız olsun veya olmasın, NFT’yi bir yerlerden duymuş olma olasılığınız bir hayli yüksek.
Milyon Dolarlara satılan dijital tablolar, tweetler, oyun karakterleri “NFT” başlığı altında tüm Dünya’da ünlü oldu. Gelin NFT nedir, nasıl oluyor, blokzincir ile alakası nedir, NFT’leri değerli kılan nedir, NFT’ler balon mudur? vb. gibi kafanızdaki bütün soru işaretlerini bu yazı ile giderelim.
NFT ne demek?
NFT “Non-Fungible-Token”in kısaltmasıdır. Peki “Token” ne demektir, “Fungible” ne demektir ve “Non-Fungible” olması ne anlama gelmektedir birlikte anlamaya çalışalım.
Önce, Fungibility’den bahsedelim. Fungibility aslında ekonomide “değiştirilebilir” olmaktır. Diyelim elinizde 100 TL para var.
Bu 100 TL para 50–50 iki banknota ayrılabilir, bu banknotlarla tekrar 100 TL yapabilir veya daha da küçük birimlere ayırabilirsiniz. Piyasada dolaşımdaki her 50 TL seri numaralarını saymazsak birbiri ile aynıdır. Dolayısı ile “Fungible” olarak adlandırılan ekonomik değerler birbiri üstüne eklenebilir, eksilebilir ve birbiri ile fark etmeksizin takaslanabilir.
Örneğin, 1 kiloluk bir külçe altın Fungible’dır. Çünkü başka 1 kiloluk külçe altın ile takaslanabilir. Aralarında belirgin bir fark yoktur. Ancak “Mona Lisa” tablosu Fungible değildir. Çünkü bu tablodan Dünya’da sadece bir adet vardır.
Fungibility’i öğrendik, şimdi “Token” ne demek buna bakalım..
Ethereum bir blokzincirdir. Bu blokzincir üzerindeki kendi para birimine “Ether (ETH)” denir. Üstteki bilgiye göre, 1 ETH’niz var ise, 1 ETH daha alırsanız 2 ETH’niz olur. Dolayısı ile ETH Fungible’dır.
Token, Ethereum ağındaki ETH dışındaki diğer para birimleridir. Evet, Ethereum bir para değildir. Ethereum bir blokzincir teknolojisidir ve alınıp satılan şey ETH’dir. Ethereum ağındaki diğer kripto varlıklar ise “Token” olarak adlandırılır. Örneğin; Tether (USDT) bir Token’dir.
Ethereum ağı üzerinde 100 USDT’niz var diyelim, bu USDT’leri bölebilir, küçük 10’luklara ayırabilirsiniz. Dolayısı ile Ethereum ağındaki USDT’ler Fungible Token’dir.
Buraya kadar toparlayalım ve ek bilgi verelim.
Ethereum ağındaki USDT bir Fungible Token’dir. Artıp azalabilir, toplayabilirsiniz. İşte USDT gibi hepimizin bildiği bu Fungible Token’leri oluşturmak Ethereum ağında ERC20 adı verilen bir standart ile mümkün olmuştur. ERC20 standartı, Ethereum ağında Fungible Token’ler oluşturmaya yarar, yani USDT, LINK, HOT vb. Tokenler bir ERC20 standart olan Fungible Token’lerdir.
NFT’lere ilk adım ve ERC721 — ERC1155 standartı.
ERC20 standartı ile Ethereum ağında Fungible para basmak mümkün olmuştur. Bu standart sayesinde isteyen herkes kendi kripto parasını Ethereum ağında oluşturabilir hale gelmiştir.
Bu fikir Ethereum ağında kullanım patlaması yaratmıştır. Örneğin, Bitcoin ağında sadece Bitcoin (BTC) transferi mümkündür. ERC20 standart Ethereum ağını diğer token’lerin ve sahiplerinin de kullanabilmesine olanak tanımıştır.
İşte NFT denilen token’ler ise birbirinden tamamen farklı, birine eklenemeyen, çıkarılamayan ve blokzincir üzerindeki eşsiz olan varlıklardır (Elbette detaylandıracağız).
2015 yılında Ethereum blokzinciri kullanılarak oyun yapmak isteyen geliştiriciler DevCon1 toplantısında belki de NFT’lerin ilk örneği olan Prototip olan bir oyun olan “Etheria”yı tanıttılar. Etheria adlı oyun aslında Minecraft’tan ilham alınarak yapılan bir hayatta kalma oyunuydu.
Etheria bir prototipten ileri gidemedi. Çünkü Ethereum üzerinde o zamanlar NFT üretecek (Fungible Token’ler için ERC20 standart mevcutken) standart mevcut değildi. Şöyle düşünebiliriz;
MMORPG oyun türlerinden (World of Warcraft, Knight Online) örnek verecek olursak, karakterinizin elindeki silah sadece karakterinize aittir. Üzerine bir şey eklenemez, eşyadan bir şey çıkarılamaz. O eşya o oyunda tektir. Aynı özellikten bir başka eşya olsa bile, her eşyanın oyun veri tabanında birbirinden farklı ID’leri mevcuttur.
Dolayısı ile bu oyun eşyalarını, yani benzersiz öğeleri oluşturmak için Non-Fungible bir Token standartının gelmesi gerekiyordu. ERC721 Standart 01.2018 tarihinde bu sorunu çözmek için ağda faaliyete girmiştir. CryptoKitties adlı belki de NFT’lerin en büyük patlama yapan projesi de 2017’de fikri temelleri atılmış, ERC721 Standart ile birlikte patlama yaratmış, ve önemli bir popülarite yakalamıştır.
Buraya kadar toparlayacak olursak ERC721 standartı Ethereum ağında basılabilecek Non-Fungible Token’lerin ilk standartıdır. Bu standart ile birlikte birbirine benzemeyen, ağda sadece tek olan, birbirinin üzerine eklenemeyen tokenlerin oluşturulmasının önü açılmış oldu.
ERC721 standartı eşi benzeri olmayan tokenler üretmeye yarıyordu. Ancak daha sonra başka bir ihtiyaç daha keşfedildi. Örneğin bir oyun karakterinin 10 adet “Health Potion (Can Potu)”na ihtiyacı olduğunu düşünelim veya oyun karakterinin Okçu olduğunu farz edelim, Okçu karakterin birden fazla oka ihtiyacı olacaktır.
Bu ihtiyaçlar birden fazla NFT’nin tek bir kontrattan çıkması gerektiğini göstermiş ve Multi-Token Standart dediğimiz ERC1155 Standartının 06.2018 tarihinde hayata geçmesine neden olmuştur. Özetle ERC721 standartı tek tip NFT çıkarmaya yarayan bir standart iken, ERC1155 standartı birden fazla farklı özellikteki NFT’leri çıkarmaya yarayan bir standarttır. Yani bir oyun karakteri için gerekli Can potu, kılıç, zırh vs. gibi ürünler ERC1155 standarttır.
Fazla detay istemeyenler için ERC721 standart benzersiz ve sadece tek bir çeşit token oluşturabiliyorken, ERC1155 ile bu benzersiz token’leri istediğiniz sayıda basmaya yarar (ve bu basılan token’ler birbirinden farklı olur). Örneğin Ethereum ağında bastığınız bir sanat eseriniz ERC721 standartı, ancak Ethereum ağında oynadığınız bir oyundaki karakterlerin taşıdığı NFT’ler ERC1155 standarttıdır.
Bu kısma kadar NFT’nin anlamını, blokzincirdeki diğer token’lerden farkını ve farklı standartlarını öğrenmiş olduk. Şimdi NFT’lerin içine girme zamanı.
NFT’leri anladım; peki ben NFT oluşturabilir miyim, NFT’ler neden sanat eserleri için kullanılıyor?
NFT’ler blokzincirde yukarıda anlattığım gibi üretilmektedir. Bu üretim herkes tarafından istenildiği kadar ve istenildiği özellik eklenerek oluşturulabilir. Yazının ilerleyen yerlerinde NFT oluşturulabilecek yerlerden, NFT pazarlarından ve NFT sektöründen bahsedeceğim.
NFT’lerin tamamen özel ve tek olması bu token’lerin sanat çalışmalarında kullanılmak istenmesine neden oldu. Çünkü her sanat eseri tektir. Van Gogh’un sadece bir adet “Yıldızlı Gece” tablosu mevcuttur. Diğer bütün tablolar bir imitasyondur. NFT’ler dijital dünyada bu imitasyonun önüne geçmiş oldu ve her bir sanat eserinin blokzincirde artık tek bir karşılığını üretmiş oldu.
Bir NFT kimin cüzdanında ise sahibi odur. Mevcut NFT asla taklit edilemez çünkü blokzincirde tektir. Tıpkı cüzdanımızdaki USDT gibi, NFT’ler cüzdandan cüzdana gönderilebilmektedir. Dolayısı ile üretilen NFT’ler belirlenen bir fiyat ile alınıp satılabilmektedir. NFT marketlerin de yaygınlaşması ile birlikte bu dijital ve taklit edilemez ürünler alınıp satılmaya başladı.
Dijital NFT’ler artık günümüzde koleksiyonculuk dahil olmak üzere bir çok noktada hayatımıza girmeye başladı. Dolayısı ile NFT’ler bu işe meraklı koleksiyonerler, oyun severler tarafından benimsendi ve bu NFT’lere ciddi meblağlar verilmeye başlandı. NFT piyasası giderek büyümekte, sanat ve teknoloji camiasından herkesin ilgisini çekmeye başladı.
NFT pazarları ve OpenSea.
Evet arkadaşlar bugünlük burda kalalım, yarın herzamanki devam ederiz. Bir klasiğimiz olan olan tobbykitty abimze teşekkür etmeden yazımızı tamamlamak olmaz tabii ki...
Sağlıklı, mutlu ve huzurlu kalın...
