Bridges (Köprüler)
Bridges (Köprüler), bir ağdaki verilerinizi veya varlıklarınızı başka bir ağa aktarmanızı sağlayan araçlardır. Ethereum ağındaki Etherlerimi Avalache ağında kullanmak istersem bunu köprüler aracılığıyla yapabilirim. Köprüleri kullanırız çünkü ağlar arasındaki varlıklar birbirleriyle uyumsuzdur. Çünkü elimizdeki varlıklarla diğer DeFi protokollerini tanımak, keşfetmek, oradaki fırsatlardan da yararlanmak isteriz. Köprüler farklı blockchain ağlarındaki birlikte çalışılabilirliği sağladığı için çok önemli bir yere sahiptir. Köprüler, iki blok zincir arasında iletişim kanalları kurarak çalışır. Gerçek hayatta olduğu gibi blockchain dünyasında da iletişimi sağlamanın birden fazla yolu vardır. Bu yüzden farklı metotları kullanan birden çok köprü mevcut. İdeal bir dünyada, blok zincirleri sadece birbirleriyle konuşurdu ama gerçekte bu mümkün değil. Peki köprüler ağlar arasındaki uyumsuzluğu nasıl gideriyor? Kaç farklı köprü çeşidi var? Bunlara bir bakalım. Temel olarak, bazı köprüler güvene dayalı, bazılar güvene dayalı olmayan bir doğrulayıcı sistemi kullanır.
Trusted Bridges (Güvene Dayalı)
Merkezi ve güvene dayalı köprülerdir. Bu köprüleri kullandığınız zaman varlıklarınızın kontrolünü merkezinde birilerinin olduğu bir sisteme devretmiş oluyorsunuz. Yani bu köprülerin güvenilirliği operatörlerinin güvenilirliği kadardır. Bu tarz köprülerde güvenliği sağlamak için birden fazla kişinin doğrulayıcı olması gerekir elbette. Fakat bu kişilerin fonları çalma konusunda işbirliği yapmayacağı tamamen varsayımdır. Biz de bu varsayıma dayanarak bu köprüleri kullanırız. O yüzden hızlı olsa da güvenilirliği tartışmalıdır. Güvene dayalı köprülere WBTC, Binance ve Multichaini örnek gösterebiliriz.
Trustless Bridges (Güven Gerektirmeyen)
Bu köprüler akıllı sözleşmeler ve algoritmalar aracılığıyla çalışır. Kullanıcıların köprüyü kullanmak için üçüncü bir tarafa güvenmesi gerekmez, merkeziyetsiz bir şekilde çalışır. Bu sayede güven sorunu ortadan kalkar mı? Hayır! Burada da güvenmeniz gereken koddur. Yani yazılan akıllı kontrat ve algoritmalar ne kadar iyiyse köprü o kadar iyi çalışır. Örnek köprüler: Connext, cBridge, Hop
Gelelim bu köprülerin varlıklarımızı bir ağdan başka bir ağa nasıl geçirdiklerine
Lock&Mint
Kaynak zincirden geçirmek istediğiniz varlıkları kilitler ve hedef ağda temsili varlıkları mint eder. Yani Ethereum ağından Polygona Ether geçirmek istediğinizde, Ethereum ağındaki Etherleriniz kilitlenip kasaya konur. Polygon ağında size her anlamda Ethereumu temsil eden varlık teslim edilip işlemlerinizi onunla yapmanız sağlanır. Polygon ağından tekrar Ethereum ağına dönmek istediğinizde aldığınız temsili varlığı iade edip (iade edilenler yakılacak) orjinal Etherlerinizin kilitli kasadan çıkarılıp size teslim edilmesi sağlanır. Lock&Mint mekanizmasını kullanan köprülere örnekler: Polygon POS, Avalanche, WBTC…
Burn&Mint
Bu köprüler, kaynak zincirindeki varlıkları yakar ve hedef zincirde o varlıkları basar. Örnek resimdeki gibi kaynak zincirdeki motorunuz yok olur, hedef zincirde sizin için aynı motordan üretilip size teslim edilir. Örnek: Hop Protocol, Accross
Atomik Swap (Takaslar)
Merkezi varlıklara ve doğrulayıcılara bağımlı diğer köprülerin aksine, varlıklarınızı direkt karşı tarafla takas edersiniz. Seçtiğiniz ağda ilgili varlığı alana kadar varlıklarınızın sahipliğini kaybetmezsiniz. A Şehrindeki motorunuzu B Şehrindeki başka bir motor ile değiştiriyormuş gibi düşünün. A Şehrine dönmek istediğinizde aynı işlemi tekrar uygulayabilirsiniz. Örnek: Connext, Orion Bridge
Köprü konusu bu kadarla sınırlı değil elbette. Daha değinecek çok fazla şey var. Yukarıdaki sınıflandırmaların dışında işlevlerine ve nasıl kullanıldığına bakılarak yapılan sınırlamalar da mevcut. Bunlara daha sonra değiniriz. Sonuç olarak köprüler blockchainin vazgeçilmezidir. Birçok avantajı olduğu gibi elbette dez avantajları da beraberinde getirir. Avantajlı çünkü blockchain ağlarının birlikte çalışıp daha verimli olmalarını sağlıyor. Varlıklarımızı bir ağdan başka birine hızlıca geçirmemizi sağlıyor. Riskli, çünkü; bugüne kadar birçok köprünün hacklenip milyarlarca doların buhar olduğunu gördük. Bu sistemik riskler bugün hala devam etmektedir. Akıllı sözleşme açıkları, fonları emanet ettiğimiz doğrulayıcıların yamuk yapması, birbirlerine köprülerle bağlı ağların zayıf güvenliğe sahip ağ yüzünden yaşadığı sorunlar vs. Umarım ilerde bu sorunlar -şimdilik uzak gözükse de bir şekilde çözülür.
