Dünya Dışındaki Gezegenler İnsan Yaşamına Uygun Hale Getirilebilir Mi?

Dünya kuşkusuz ki başta insan olmak üzere yaşayan bütün canlılar için elverişli olan tek gezegendir. Yırtıcı bir hayvan grubu olan köpek balıklarından tutun kelebeklere, boyları 2mm olan karıncalardan tutun en büyük kara memelisi olan fillere kadar her canlı yaşamı için uygun koşullar sağlar. Peki, Dünya dışında başka bir gezegende de insanlar ve diğer canlıların yaşamı için uygun ortam sağlanılabilir mi?

Terraforming (Dünyalaştırma) Nedir? 

Terraforming bir gezegenin, ayın veya başka bir cismin yaşanabilir hale getirilmesi, atmosferinin, uçucu bileşenlerinin, sıcaklığının, arazi yüzeyinin ve ekolojisinin Dünya'nın çevresine benzer olacak şekilde değiştirilmesidir. 

Terraforming terimi ilk olarak Jack Williamson tarafından 1942'de Astounding Science Fiction'da yayınlanan bir bilim kurgu öyküsünde kullanılmıştır. Daha sonra ise 1960'larda gökbilimci ve popüler bilimin öncüsü Carl Sagan, Venüs gezegeninin atmosferini alglerle zenginleştirerek, karbondioksiti ortadan kaldıracak ve yüzey sıcaklıkları rahat seviyelere düşene kadar sera etkisini azaltacak şekilde yaşanabilir hale getirmeyi önermiştir. 

1976'da Joel Levine adında bir araştırmacı, o zamanlar "Gezegensel Modelleme" olarak adlandırılan dünyalaştırmayla ilgili ilk konferans oturumunu düzenlemiştir. 

Mart 1979'da NASA mühendisi ve yazar James Oberg, Ay ve Gezegen Bilimi Konferansında düzenlenen dünyalaştırma üzerine özel bir oturum olan İlk Dünyalaştırma Toplantısı'nı düzenlemiştir. 1982 yılına kadar dünyalaştırma kelimesi yayınlanmış herhangi bir dergi makalesinin başlığında kullanılmamıştır. Gezegen bilimci Christopher McKay, Journal of the British Interplanetary Society için bir makale olan Terraforming Mars’ı yazmıştır. Makalede kendi kendini düzenleyen bir Mars biyosferinin olasılıkları tartışılmış ve o zamandan beri McKay'in bu sözcüğü kullanması tercih edilen terim haline gelmiştir. 1984 yılında James Lovelock ve Michael Allaby The Greening of Mars'ı yayımlamışlardır. Lovelock'un kitabı, atmosfere kloroflorokarbonların eklendiği, Mars'ı ısıtmanın yeni bir yöntemini tanımlayan ilk kitaplardan biri olmuştur. Kloroflorokarbon gazları atmosfere parfümlerden, klimalardan, buzdolaplarından, araba egzozlarından ve sera gazlarından yayılır. Ozon tabakasındaki ozon ile reaksiyona girerek parçalanmasına neden olur. Böylece ozon tabakasında ozon derişimi azalır. 

1985'ten itibaren Martyn J. Fogg, dünyalaştırma üzerine çeşitli makaleler yayımlamaya başlamıştır. Fogg, farklı derecelerde insan uyumluluğuna sahip aday gezegenler için tanımlar tasarlamıştır:

Yaşanabilir Gezegen (HP): İnsanların rahat ve özgür yaşamasına izin verecek kadar Dünya'ya yeterince benzeyen bir çevreye sahip dünya oluşturmaktır. 

Biyouyumlu Gezegen (BP): Yüzeyinde yaşamın gelişebilmesi için gerekli fiziksel parametrelere sahip olan gezegendir. Başlangıçta cansız olsa bile, böyle bir dünya, yaşanabilirleştirmeye gerek kalmadan oldukça karmaşık bir biyosfere ev sahipliği yapabilir. 

Kolayca Dünyaya Dönüştürülebilir Gezegen (ETP): Biyolojik olarak uyumlu, muhtemelen yaşanabilir hale getirilebilecek ve gezegen mühendisliği teknikleriyle, bir yıldız gemisi veya robot öncü misyonunun sınırlı kaynaklarıyla bu şekilde korunabilecek bir gezegendir. 

Dünyalaştırmayı sürdürmenin temel nedeni, insanların yaşamasına uygun bir dünyayı destekleyecek bir ekolojinin yaratılmasıdır. Eğer nanoteknoloji ve ileri kimyasal süreçlerdeki araştırmalar devam ederse, gezegenleri 1000 yıl değil yüzyıllar içinde yaşanabilir hale getirmek mümkün olabilir. 

Terraforming Çeşitleri Nelerdir?

Para-Terraforming: Çok büyük ölçekli basınçlı habitatlar ve tarım bölgeleri, önemli dış atmosferik değişiklikler gerektirmeden yüzeyde var olabilir. Bu, yoğun bir atmosferi olmayan bir yüzeyde mevcut kozmik radyasyon akısının bir şekilde ele alınabileceğini varsayar.

Kısmi Terraforming: Kozmik radyasyonu engeller, yüzeyde bazı bitki türlerinin yetişmesine imkân verir. İnsanların basınçlı giysiler ve radyasyon koruması olmadan ancak oksijen maskesi gibi ekipmanlar ve Dünya deniz seviyesinin yaklaşık yarısı veya daha fazla bir ortam basıncında orada yürümesine izin verir. 

Tam Terraforming: Dünya benzeri bir atmosfer ve su küresi sağlamak için dünya yüzeyinin kapsamlı bir şekilde değiştirilmesidir. İnsanların, hayvanların ve bitkilerin özel koruyucu ekipman olmadan hayatta kalmasına olanak tanır.

Mars’ı Dünyalaştırabilir Miyiz? 

Bilim kurgu yazarları hikayelerinde uzun zamandır başka bir gezegende Dünya benzeri veya yaşanabilir bir ortam oluşturma süreci olan dünyalaştırmaya yer vermektedirler. Bilim insanları, Mars'ın uzun vadeli kolonileştirilmesini mümkün kılmak için yaşanılabilir hale getirmeyi önermişlerdir. Önerdikleri çözüm, Mars yüzeyinde hapsolmuş karbondioksit gazını serbest bırakarak atmosferi kalınlaştırmak ve gezegeni ısıtmak için atmosferin bir battaniye görevi görmesini sağlamaktadır. 

Ancak NASA'nın sponsorluğunda yapılan yeni bir araştırmaya göre Mars, kendini ısıtmak için atmosfere geri gönderilebilecek kadar karbondioksit tutmamaktadır. Zorlu Mars ortamını astronotların yaşam desteği olmadan keşfedebilecekleri bir yere dönüştürmek, günümüzün imkanlarının çok ötesinde bir teknoloji olmadan mümkün değildir. 

Mevcut Mars atmosferi çoğunlukla karbondioksitten oluşsa da yaşam için gerekli bir bileşen olan suyu destekleyemeyecek kadar ince ve soğuktur. Mars'ta atmosferin basıncı, Dünya'nın atmosfer basıncının yüzde birinden daha azdır. Yüzeydeki su çok hızlı bir şekilde buharlaşacak veya donacaktır.

Mars'ın yaşanabilir hale getirilmesi taraftarı olan insanlar, atmosferi kalınlaştırmak ve sıcaklığı suyun yüzeyde sabit kalacağı noktaya kadar artırmak için Marstaki çeşitli kaynaklardan gazların salınmasını önermektedirler. Bu gazlara ısıyı hapsetme ve iklimi ısıtma yetenekleri nedeniyle “sera gazları” adı verilmektedir. 

Boulder'daki Colorado Üniversitesi'nden Bruce Jakosky, "Karbon dioksit (CO2) ve su buharı (H2O), Mars'ta kayda değer bir sera ısınması sağlayacak muhtemel tek sera gazlarıdır." demektedir. 

Araştırmacılar, NASA'nın Mars Reconnaissance Orbiter ve Mars Odyssey uzay aracından elde edilen verileri analiz ettiler. Sonuçlar, gazın atmosfere salınması durumunda Mars'ta ciddi miktarda sera gazı ısınması sağlamaya yetecek kadar CO2 kalmadığını göstermektedir; ayrıca CO2 gazının çoğuna ulaşılamamakta ve kolaylıkla harekete geçirilememektedir. Sonuç olarak Mars'ı yaşanabilir hale getirmek günümüz teknolojisiyle mümkün değildir.