Nedir Bu Dymension?
Arkadaşlar herkese selamlar, bu yazım da özellikle uzun zamandır Rues hocanın etkisi ile Dymension içerisin de bulunmamızdan ötürü, Community içerisin de hem ödül kazanacak kesim, hem de yatırım yapmayı düşünenler adına Dymension hakkın da detaylı bilgiler paylaşacağım. Bazılarınız için sıkıcı, bazılarınız içinse öğretici,okuması gerekli olabilir. Umarım herkesin ilgisini çeker. Keyifli okumalar!
✨Dymension "RollApp" adında ilk defa gördüğümüz yeni bir konsept sunuyor. Gelin detaylı bir inceleyelim.
Dymension, kullanıcıların RollApps (ön uç) ile etkileşime girdiği, Dymension Hub'ın (arka uç) ekosistem için koordinatör görevi gördüğü ve veri kullanılabilirlik ağlarının (veritabanı) verileri yayınlamak için bir yer sağladığı tam yığın bir web uygulamasına benzer. RollApps, Dymension ağı için etkileşimli uygulamalardır. Herhangi bir web uygulaması gibi, her RollApp tamamen özelleştirilebilir. Oyunlar, DeFi, NFT projeleri ve çok daha fazlasını oluşturabilirsiniz!
Dymension Hub, geleneksel bir web uygulamasındaki sunucuya benzer bir rol oynar. RollApp'lerden gelen talepleri ele alarak ve aralarındaki iletişimi kolaylaştırarak ağı düzenler (p.s. ayrıca favori RollApp token'ınızı takas etmek için bir AMM'ye sahiptir). RollApp leri 3 başlık altın da+Dymension HUB olarak inceleyeceğiz👇
🔸 Dymension RDK
🔸 Dymint
🔸 Bridging
🔸 Dymension HUB
✨ Ek akıllı sözleşme çerçeveleri geliştirilmiş ve çeşitli lisanslar altında üretime alınmıştır:
-EVMOS EVM - EVMOS ekibi tarafından oluşturulan EVM akıllı sözleşmeleri
-Polaris EVM - Berachain ekibi tarafından oluşturulan EVM akıllı sözleşmeleri
-CosmWasm - Confio ve Cosmos katılımcılarının oluşturduğu Wasm çerçevesi
✨Cosmos SDK varsayılan modüllerinden farklı olarak, Dymension RDK'yı tanımlayan birkaç ayarlama yapılmıştır:
-Epochs - RollApps, blok üretiminde tutarsızlıklara neden olabilecek elastik blok üretimini kullanır, bu nedenle RollApps, durum tetikleyicileri için yükseklik tabanlı yaklaşım yerine zaman tabanlı kullanır.
-Mint - RollApps, tutarlı token oluşturma için oluşturulmuş zaman tabanlı mint modülünü kullanır.
-Osmosis ve Stride ekipleri tarafından inşa edilen nane modülü, yukarıda belirtilen protokollere bağlı havuzlara / teşvik yapılarına yapılan referanslar kaldırılarak genelleştirilmiştir.
-Dist - Sıralayıcı (blok teklif eden), üyeler ve topluluk havuzu arasında tokenleri tahsis eder. ----Sequencers - RollApp'i işletmek için ödül almak üzere bir hesap oluşturur
-Staking - Proof-of-stake katmanında doğrulayıcı güncellemelerini önleyen mevcut Cosmos SDK Staking modülü üzerindeki sarmalayıcı.
✨DYMENSİON RDK
Dymension RDK (RollApp Geliştirme Kiti), RollApps için Cosmos SDK'sıdır(Moduler). Cosmos SDK, oluşturma sürecini hızlandıran çeşitli modüllerle önceden oluşturulmuş olarak gelen bir geliştirme kitidir.
RollApps, istemci ve sunucu olmak üzere iki temel hizmetten oluşur. Sunucu, önceden paketlenmiş modüllerin yanı sıra özel iş mantığını uygulamak için RollApp dağıtıcısı için belirlenmiş uygulama tarafıdır. İstemci bileşeni, dymint olarak adlandırılır, Tendermint'in yerine geçer ve blok üretimi, eş mesaj yayılımı ve katmanlar arası ağdan sorumludur.
Cosmos SDK modüllerinin çoğu bir RollApp oluşturmak için RollApp'e entegre edilebilir. Cosmos SDK ve IBC'den miras alınan temel modüller şunlardır:
🔸Auth - Temel işlem ve hesap türleri
🔸Banka - Token transferlerinin kolaylaştırılması
🔸Yetenek - Çalışma zamanında çoklu sahip yeteneklerinin sağlanması, izlenmesi ve kimlik doğrulamasının yapılması
🔸Gov - Zincirleme teklifler ve oylama
🔸Params - Küresel olarak kullanılabilir parametre deposu
🔸Yükseltme - Yazılım yükseltmelerinin işlenmesi
🔸IBC - Köprüleme protokolü
✨ DYMİNT
RollApp'ler Cosmos Uygulama Zincirlerine benzer, ancak fikir birliğine varma ek yükünü Dymension Hub'a taşır. Dymension Hub, RollApp Sıralayıcılarından gelen durum kökü güncellemelerini iyimser bir şekilde kabul eder ve sahtekarlık kanıtlarıyla geçersiz olduğu kanıtlanırsa herhangi bir durum geçişini geri alabilir. Durum kökleri güncellemeleri, hafif istemci köprüleme ve zincirler arası mesaj geçişine erişim sağlar.
İşlem yaşam döngüsü
Sıralayıcılar, işlemleri doğrulayan, sıralayan ve işleyen RollApp operatörleridir. Sıralayıcılar, kullanıcıların RollApp'in durum makinesine göre geçerli olan işlemleri göndermeleri için RPC uç noktalarını açığa çıkarır. Bir işlem gönderildikten ve işlendikten sonra, Sıralayıcı anında bir durum güncellemesi ile yanıt verir.
Yapılandırılabilir bir periyotta, Sıralayıcı yerel olarak mevcut işlenmiş işlemleri gruplar. Toplu bloklar eş tam düğümlere dedikodu olarak gönderilir ve RollApp'in seçtiği bir veri kullanılabilirliği ağında zincir üzerinde yayınlanır. Blok dedikodusu, eş tam düğümlere durum güncellemelerini almak için daha düşük bir gecikme süresi sağlar, ancak ekonomik güvenlik, verilerin merkezi olmayan bir ağda yayınlanmasından elde edilir. Bu nedenle, RollApp ağının tam düğümleri veri kullanılabilirliği ağından veri talep edebilir ve RollApp'ın durum kökünü doğrulayabilir.
Veri kullanılabilirliği ağından yayınlanan verilerin kabul edildiğine dair bir yanıt aldıktan sonra, Sıralayıcı durum kökünü Dymension Hub'a yayınlar. Seçilen veri kullanılabilirliği ağına referans yolu da dahil olmak üzere meta veriler, RollApp'in güncellenmiş durum köküyle birlikte Dymension Hub'a gönderilir. Zincir üzerinde yayınlanan verilerle Dymension Hub daha sonra sahtekarlık kanıtı gönderimlerini doğrulayabilir.
Bloklar optimum şekilde üretildiğinden ve aktif ağ doğrulaması gerektirmediğinden, Sekanslayıcılar yapılandırılabilir derecede düşük blok sürelerinde bloklar üretebilmektedir. 35-C ağına dağıtılan RollApps, ~20.000 işlemlik maksimum TPS ile 0,2 saniyelik ortalama gecikme süresini koruyabilmiştir.
Temel katman kullanılamazlığı
Temel katman kullanılamadığında, Dymint mempool'daki işlemleri işlemez ancak sürekli olarak uygun temel katmana bir işlem göndermeye çalışır. Temel katmandan gelen olumlu bir canlılık yanıtı üzerine Dymint, mempool'daki mevcut işlemleri işlemeye devam edecektir. Dymint'i işlem verilerini zincir üzerinde yayınlamadan çalışmaya devam edecek şekilde yapılandırmak mümkün olsa da, Dymension'ın çekirdek ekibi RollApp'ın çalışması sırasında canlılık özelliklerinden ziyade güvenliği tatmin eden bir yaklaşım benimsemiştir.
Elastik blok üretimi
Dymint, önemli ölçüde daha fazla işletim verimliliği için elastik blok üretimi (EBP) uygular. İşlem verisi olmayan blokları sürekli olarak yayınlamak yerine, işlemler bir Sıralayıcının mempool'una ulaştıkça bloklar talep üzerine üretilir. Bu, bir RollApp Sıralayıcısının işletme maliyetlerini önemli ölçüde azaltmak için tasarlanmıştır.
Sıralayıcılar, işlemlerden bağımsız istikrarlı durum geçişleri sağlamak için (örneğin, döneme dayalı para basma) yalnızca belirli tanımlanmış yapılandırılabilir kontrol noktalarında (örneğin her dakika) işlem içermeyen bloklar üretir. Bu nedenle, RollApps varsayılan olarak yükseklik tabanlı (Cosmos uygulama zincirlerinde yaygın olarak bulunan) yerine zaman tabanlı dağıtımları kullanır.
✨ BRİDGİNG
Dymension'ın RDK'sı, RollApp'ın Cosmos ekosistemiyle uyumluluğunu sağlamak için yeni modüller ekleyerek ve mevcut modülleri değiştirerek Cosmos SDK'sının üzerine inşa edilmiştir. Yeni modüller özellikle doğrulayıcı içermeyen RollApp uygulama mantığını işlemek için tasarlanmıştır. RollApp'ler, Dymension Hub'ı kullanarak IBC özellikli herhangi bir zincirle etkileşime girebilir ve bu nedenle büyüyen IBC ekosisteminin bir parçası olacaktır.
Bir protokol olarak Dymension, Cosmos ve zincirler arası ekosistemin büyümesini kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Doğal olarak IBC özellikli olan Dymension Hub, RollApps, Cosmos bölgeleri ve diğer IBC özellikli ekosistemler arasında güven minimize edilmiş mesaj geçişini kolaylaştırır. Geleneksel Cosmos uygulama zincirlerinin aksine, RollApps konsensüsü Dymension Hub'a devreder. Dymension Hub böylece merkezi olmayan doğruluk kaynağı olarak hareket eder ve bir RollApp'in ne zaman iyi durumda olduğuna karar verir. Bu nedenle Dymension Hub, RollApp'lere giriş ve çıkışlara aracılık eder. Mevcut IBC yığınını kullanarak, RollApp'ler fikir birliği olmasa bile IBC özellikli ekosistemle uyumlu olabilir.
Emanet IBC
RollApp Sıralayıcıları blokları iyimser bir şekilde üretir ve yayınlar (yani Dymension Hub düğümlerinden aktif doğrulama olmadan). Bu nedenle, köprüleme için Dymension Hub, herhangi bir ağ katılımcısının yayınlanan durum köküne karşı bir sahtekarlık kanıtı sunması için bir anlaşmazlık süresi uygular. Kimse bir sahtekarlık kanıtı sunmazsa, durum kökünün hafif istemciler için geçerli olduğu varsayılır. Anında IBC transferleri için Dymension protokolü Escrow IBC'nin bir versiyonunu uygulayacaktır. Bu, yeni katılımcılar için piyasa oluşturma fırsatlarını kolaylaştıracak ve RollApp kullanıcıları için hızlı para çekme işlemlerini mümkün kılacaktır. eIBC'nin spesifikasyonu devam etmektedir ve Dymension çekirdek ekibi, protokolün tartışılması ve geliştirilmesinde tüm ekosistem katılımcılarını memnuniyetle karşılamaktadır.
✨ DYMENSİON HUB
Dymension Hub, DYM token tarafından güvence altına alınan merkezi olmayan bir Delegated Proof-of-Stake blok zinciridir. RollApps ağı için merkezi olmayan doğruluk, güvenlik ve likidite kaynağıdır. RollApps'e güvenlik, birlikte çalışabilirlik ve likidite sağlamak için özel olarak inşa edilmiştir.
Güvenlik - Dymension Hub'dan ve ilgili veri kullanılabilirliği katmanından devralınır. RollApp kullanıcıları için güvenlik, doğrulayıcıları ve protokolün sahtekarlığa karşı dayanıklı tasarımı tarafından sağlanır. Doğrulayıcı setinin dürüst çoğunluğuna güvenerek, RollApp'ler dürüst azınlıkla (yani 1/N güven varsayımı) çalışabilir ve önemli ölçüde azaltılmış önyükleme ek yüküne sahip olabilir. Birlikte Çalışabilirlik - RollApp'ler hem RollApp hem de Dymension Hub'da bulunan özel modüller aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurar ve işlem yapar. Blok Zincirler Arası İletişim (IBC), tüm RollApp'lerin ortak zemini olan Dymension Hub'dan yararlanır. Tüm IBC ekosistemi içinde RollApp kullanıcıları için köprü kurmayı kolaylaştırır.
Likidite - Dymension Hub'da RollApp geçerliliğini işlemek için kesinlikle kısıtlanmamış tek uygulama mantığı, yerleşik bir Otomatik Piyasa Yapıcıdır (AMM). AMM, RollApp'leri verimli varlık yönlendirmesine, fiyat keşfine ve en önemlisi tüm ekosistem için paylaşılan likiditeye maruz bırakmak için tasarlanmıştır.
Dymension Hub, ağ ve likidite önyüklemesinin tek bir kullanıcı deneyiminde birleştirildiği uygulama zinciri tezinin dikey entegrasyonunu kolaylaştırır. Dymension'ın dikey olarak entegre yaklaşımı, bir uygulama zincirini dağıtma süresini birkaç dakika gibi kısa bir süreye indirir.
Yoğunlaştırılmış likiditeye ve ayrıca tüm IBC ekosistemine erişimi olan kanonik bir IBC bağlantısı kurarak, RollApps'in yalnızca bir IBC aktarıcısı çalıştırması gerekir. Bu dikey olarak entegre yaklaşım, geliştiricilerin ana hedeflerine odaklanmalarına, yeni blok zinciri uygulamaları oluşturmalarına olanak tanır.
Son söz ve kendi yorumum👇
Dymension, kendi fikri ile yeni bir soluk yaratacak. Kısacası RollApp ler sadece standartlaştırılmış bir zincir evet, Fakat! DYM benim açımdan bundan daha fazla potansiyel barındırıyor.
"Güzel, ama standartlaştırılmış bir zincir nedir?"
Bunu bir ERC-20 olarak düşünebilirsiniz. ERC-20, belirli zorunlu özelliklere sahip olan ancak özelleştirebileceğiniz (örneğin vergi ekleyebileceğiniz) bir sözleşmedir. Bir RollApp tamamen aynıdır ancak zincirler içindir. Dolayısıyla RollApp, kişiselleştirebileceğiniz ancak belirli ön koşullara sahip bir zincirdir. Bu nedenle, istediğiniz her şey için kolay bir şekilde ve ana zincirin güvenliğiyle bir zincir oluşturabilirsiniz. İşte Dymension tüm değerini burada buluyor.
"Yani Dymension sadece zincirlerden oluşan bir zincir mi?"
Kesinlikle, Dymension merkezi (ana zincir) tüm alt zincirlerin (RollApps) sorunsuz çalışmasını sağlar.
🔸 Açık bir dünya da oyun oynadığınızı düşünün. Etkileşime girebileceğiniz alternatif bir çok seçenek mevcut. İçerisin de o Dünya ' nın sağladığı şartlar altın da kendi ekosisteminizi inşa ediyorsunuz. Ya da Web üzerindeki Wordpress mantığı ile zincir üstün de kendi sisteminizi yaratıyorsunuz.
Yani zincirleri barındıran zincirin üzerinde bir zincir zinciri gibi xD
Herkese iyi hafta sonları diliyorum!
Kaynak: https://docs.dymension.xyz/
https://medium.com/@dymension
https://twitter.com/0xNairolf
