TÜRK HALK MÜZİĞİ ÇALGILARI

Çalgısal öğelerin başında hiç kuşkusuz bağlama ailesi gelmektedir.
Bağlama ailesi; cura, tanbura, çöğür/abdal sazı ve divan sazından oluşmaktadır.

Tarihsel süreçte bu ailenin muhtelif isimleri şöyledir: Bağlama, saz, divan sazı, meydan sazı, tanbura, cura, çöğür, oniki telli, üçtelli, bozuk, bulgarı, ırızva, kopuz vb.

Türk Halk Müziğinde Kullanılan Nefesli Çalgılar THM’de yaygın olarak kullanılan nefesli çalgıların başında kaval, mey, zurna ve tulum gelir. Ancak bu çalgıların birçok türevini Anadolu toprakları üzerinde görmek mümkündür. Kaval Ailesi Kavallar dilli ve dilsiz olmak üzere ikiye ayrılır. Erik, meşe, gürgen gibi sert ağaçlardan yapılır. Çeşitli yörelerde “Guval”, “Gavval” gibi söylenişleri bulunur. Çalgının “Çoban Kavalı”, “Horlatmalı Kaval”, “Kırma Kaval” gibi yakıştırma adları vardır.

Dilsiz kaval ise içi boş bir boru olup çalan kişi nefes teknikleriyle istenen sesi çıkarır.

Mey ve Zurna Ailesi THM’nin önemli sazlarından mey, Erzurum, Kars, Bayburt, Gümüşhane ve Erzincan yörelerinde yaygın olarak kullanılan bir nefesli çalgıdır. Üç parçadan oluşur: Gövde, Kamış ve kamışın üzerine takılan Kıskaç. Bu çalgının Azerbaycan bölgesindeki bir benzeri Balaban (duduk)’dır.

Zurna ise, Türkiye'nin birçok yerinde kullanılan, tahta, metal ve kamış kullanarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, yine bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşididir. Farsça “Surnay” kelimesinin Türkçeye Zurna olarak geçtiği iddia edilir. Anadolu ve Trakya’da düğünlerde, askere uğurlama törenlerinde, halk oyunlarında, seyirlik köy oyunlarında davulla birlikte kullanılmaktadır. Anadolu'da şimşir, dişbudak, ıhlamur, kızılcık, ceviz ve ardıç ağacından imal edilen zurna büyüklük ve ses rengine göre kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna (Zil Zurna) olmak üzere üç çeşittir. “Mil” denilen bir kamış sayesinde ses vermektedir.

Çifte Kartalın kanat kemiğinden veya sipsi gibi su kamışından iki borunun birbirine bağlanması ve ağız kısmına bir “cuk cuk”un takılmasıyla oluşan bir çalgıdır.

Sipsi

Ege ve Güneybatı Anadolu’nun yaygın bir halk çalgısıdır.17-18 cm. boyunda kesilmiş bir su kamışı ile ağzına takılan bir “cuk cuk”tan ibaretir.

Argun veya Zambır

Zambır, birbirine yan yana eklenmiş veya yapıştırılmış iki adet sipsiden ibarettir. Hatay ve Gaziantep bölgesinde yaygın bir nefesli çalgıdır.

Tulum

Tulum Anadolu'nun kuzeydoğusunda Rize, Artvin, Gümüşhane, Ardahan, Erzurum illerinde ve çok yakın zamana kadar Sivas'ın Karadeniz bölgesindeki Suşehri ovasındaki ilçelerinde ve aynı bölgede yer alan, aynı kültüre sahip Şebinkarahisar da kullanılan nefesli bir halk çalgısının adıdır. Trakya bölgesi, Balkan yarımadası ve İskoçya'da kullanılan gaydadan en önemli farklı pes sesleri kontrol edebilen boruya sahip olmamasıdır. İskoç gaydasının atası olan gaydatulum benzeri nefesli sazların Romalılar tarafından Anadolu veya Trakya üzerinden kıta Avrupasına taşındığı teorisi genelde kabul görmektedir. 17. yüzyılda bölgeye gelen Evliya Çelebi seyahatnamesinde "dankiyo tulum sazı" ve "Sazende-i dankiyo düdüğü" olarak tanımladığı enstrümanı Trabzon yakınlarında yaşayan halkın icat ettiğini bildirmiştir. Tüyleri temizlenmiş çebiç adı verilen oğlak derisinden delik yerleri bağlanıp, gövde bölümü elde edilir. Ön ayaklardan birine lülük, birine de nav takılarak yapılmaktadır.