ZkSync nedir?

ZkSync nedir? Ethereum katman 2 blok zincirinde ZK-Rollup teknolojisini kullan bir ölçekleme protokolüdür. Yakın zamanda 2.0 güncellemesiyle ana ağ da kullanıma sunulacak proje hakkında detaylar yazımızda. 

ZkSync nedir? 

Projeyi incelemeden önce ZK-Rollup(Sıfır Bilgi toplaması) nedir bilmeliyiz. ZK Rollup’lar, doğruluk kanıtı sistematiğini kullanıyor.
ZK Rollup’lar da her işlem; ZK-SNARK (Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge) denilen bir kriptografik kanıt ile şifrelenir ve doğrulanır. ZK-SNARK teknolojisi ile bir blok zinciri üzerinde her kullanıcı, tamamen şifrelenmiş biçimde işlemler yapabilir. 
ZkSync’de Ethereum’un ölçekleme yani düşük işlem verimliliği gibi sorunlarını gidermeye yönelik Matter Labs tarafından geliştirilen ZK-Rollup teknolojisine dayanan bir protokolüdür. 
ilk sürümü Haziran 2020’de piyasaya sürülen protokolün temel amacı, 

• Güvenilir ve kullanıcı dostu 
• Düşük maliyet, hızlı işlem 
• Genel kitleye ulaşabilen bir finans ürünü ortaya koymaktır. 

 ZK-Rollup teknolojisi, yüksek işlem kapasitesi sunması nedeniyle hızlı para çekme sürelerine olanak sağlar. ZkSync ile kullanıcılar yaklaşık 10 dakika içinde işlem yapabilirler. Bu süre ağın kullanılabilirliğini etkilemez. Kullanıcılar tarafından ZkSync’e gönderilen işlemler anında onaylanır, kullanıcı arayüzünde ve API’de alıcı tarafına anında gösterilir ve aktarılan varlıklar hemen başka aktarımlar yapmak için kullanılabilir. 
ZkSync, protokolde çıkabilecek sorunlarda kullanıcıların zarar görmemesi için geliştiriciler Güvenlik konseyi adını verdikleri bir grup oluşturdu. Geliştiriciler çıkan sorunları düzeltip bir güncelleme yayınlamadan önce 4 haftalık bir bekleme süresi koyacak ve kullanıcılar “acil çıkış” mekanizması ile varlıklarını çekebilecek. 
Güvenlik Konseyinin görevi ise 4 haftalık bekleme süresini kısaltmak. Sistemde çıkabilecek sorunlarda bekleme süresinin ne kadar kısaltılacağı ise oy birliği ile verilmekte. Buna göre; 

• 8/15 oy bekleme süresini 2 haftaya 
• 10/15 oy bekleme süresini 1 haftaya 
• 12/15 oy bekleme süresini 3 güne, düşürülmekte

Tüm bunlar sistemin yeterince güvenilir olduğu düşünüldüğünde kaldırılıyor.  
Projenin bir diğer önemli özelliği ise zkEVM. ZkSync protokolü Ethereum Sanal Makinesini ZK-Rollup ile uyumlu çalışabilir hale getirmektedir. Buna da kısaca zkEVM denmekte.. Böylece Ethereum uygulamalarının kodları ZK-Rollup üzerinde çalıştırılabiliyor. Buda 2000TPS’lik bir işlem hızına ulaşılmasına olanak sağlıyor. 
Şirket duyurduğu ZkPorter projesi ile ileride bu işlem hızını 20000TPS artırmayı hedefliyor. 

ZkSync geliştiricileri: 

ZkSync, Matter Labs adlı bir ekip tarafından geliştiriliyor. Ekipte, Microsoft tarafından satın alınan ve daha sonra Microsoft Bing’in bir parçası olan Powerset’i kuran Steve Newcomb var. 
Yanında ise, birkaç yıl boyunca SpaceX’te mühendislik ekiplerini yöneten, Falcon, Dragon ve Starlink için yazılım geliştiren Mühendislik Başkanı Anthony Rose var.   

Projenin Tokenı var mı? 

Projede henüz yerel bir token yok fakat geliştiriciler tokenomics sayfasında stake işlemlerde kullanmak ve doğrulayıcı işlevi görmesi için bir token oluşturulacağını açıkça belirtti. 

Projenin destekçileri: 

ZkSync nedir? dediğimizde aslında projenin birçok büyük oluşum tarafından desteklendiğini görmetkeyiz. Bunların arasında Binace Labs, Ethereum Foundation ve Coinbase gibi bilindik oluşumlarda yer alıyor.  
Ayrıca şirket Binance, Aave, Curve ve Coinbase Ventures gibi kripto şirketlerinden Eylül 2019’da 2 milyon dolar ve Şubat 2021’de 6 milyon dolar topladı. Kasım 2021’de ise, a16z, Dragonfly ve Placeholder gibi risk sermayesi fonlarından 50 milyon dolar daha topladı. Ocak 2022’de şirket, BitDAO tarafından 200 milyon dolar daha destek almakta.

ZkSync 2.0 ne zaman çıkacak? Yol haritası nasıl? 

ZkSync 2.0 güncellemesi geçtiğimiz aylarda tesnet kullanımına açılmaktaydı.. O zamandan bu yana bir çok güncelleme yayımlayan şirket 28 Ekim tarihinde ise ilk ana ağ lansmanını gerçekleştirecek. Bir süre sonra da ZkPorter projesinin hayata geçirilmesi beklenmekte. Güncellemeleri ve detaylı yol haritasına buradan erişebilirsiniz. 

Ekosistemdeki projeler: 

ZkSync protokolü üzerine inşa edilen Curve,Yearn Finance, ZigZag, Mute.io, Taker gibi çeşitli DEFİ projeleri, cüzdan uygulamaları ve Reddio, Homespace, Tevaera, tofuNFT gibi çeşitli NFT projeleri bulunmakta. Detaylı Bilgi için buradan web sitelerine göz atabilirsiniz. 
zkSync, merkezi olmayan uygulamaların (DApps) ölçeklenebilirliğini artırmayı amaçlayan bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Ethereum gibi ana zincirlerde yaşanan yüksek işlem ücretleri ve düşük işlem hızları, blok zincir teknolojisinin benimsenmesini sınırlayabilir. Layer-2 ölçeklendirme çözümleri, bu sorunları çözmek veya hafifletmek için tasarlanmıştır.
zkSync, zero-knowledge (sıfır bilgi) teknolojilerini kullanarak, ölçeklendirilmiş işlem kapasitesi sunan bir çözümdür. Zero-knowledge teknolojileri, bir tarafın bir bilgiye sahip olduğunu diğer tarafa ispat etmeden bu bilgiyi kullanmasını sağlayan kriptografik protokollerdir. zkSync, Layer-2 çözümü olarak ölçeklenebilirlik sağlarken, ana zincirle güvenli bir şekilde etkileşime geçer.
Teknik olarak, zkSync, zkRollup adı verilen bir Layer-2 ölçeklendirme tekniği kullanır. zkRollup, işlemlerin ana zincir yerine Layer-2 zincirinde toplandığı ve sadece gerekli ispatların ana zincire gönderildiği bir yöntemdir. Bu sayede, işlem maliyetleri ve işlem süreleri önemli ölçüde düşer.
zkSync’in temel bileşenleri şunlardır:

1. Veri Bölümleme (Data Availability Layer): İşlemlerin gerçekleştiği ve doğrulandığı katmandır. Bu katmanda işlemler hakkında ayrıntılı veri bulunur.
2. İspat Bölümleme (ZK Rollup Chain): İşlemlerin gerçekleştiğini ve geçerli olduğunu ispatlayan katmandır. İspatlar, zero-knowledge kanıtlarıyla ana zincire gönderilir.

zkSync’in avantajları şunlar olabilir:

• Daha düşük işlem ücretleri: Ana zincirde işlem yapmanın aksine, zkSync’te işlemler daha düşük maliyetle gerçekleşebilir.
• Hızlı işlem onayları: Layer-2 çözümleri, işlemleri daha hızlı bir şekilde onaylayarak kullanıcı deneyimini iyileştirir.
• Ölçeklenebilirlik: zkRollup sayesinde, binlerce işlem Layer-2 zincirine toplanabilir ve bu işlemler tek bir ispatla ana zincire iletilir.

Ancak, zkSync gibi Layer-2 çözümlerinin de bazı sınırlamaları vardır:

• İşlem çeşitliliği: zkSync, her türden işlemi desteklemez ve bazı karmaşık işlemler için ekstra uyarlamalar gerekebilir.
• Ana zincir etkileşimi: Layer-2 çözümleri, gerektiğinde ana zincirle etkileşime girebilir, bu da bazı gecikmelere yol açabilir.

Sonuç olarak, zkSync, Ethereum ve diğer blok zincirlerindeki ölçeklenebilirlik sorunlarını hafifletmeyi amaçlayan bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Zero-knowledge teknolojileri ve zkRollup yöntemi sayesinde daha düşük işlem ücretleri, daha hızlı işlem onayları ve genel ölçeklenebilirlik avantajları sunar.