Exploring the Historical Beauty of Denizli
Herkese Selam. Bu Bulba pek güvenmemiştim ama koyinin fıyatının hareketlenmesi benimde makale yazma zamanımın geldiğini gösteriyor.
Ege Bölgesi’nin gizemli güzelliklerinden biri olan Denizli tarihi ve doğal güzellikleriyle de öne çıkıyor. Sanayi, ihracat ve ticaret merkezi olan Denizli’nin aynı zamanda 65 bine yaklaşan üniversite öğrencisine ev sahipliği yapıyor. Milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlayan Denizli, bir turizm kenti olmasının yanı sıra düzenlenen yerel, ulusal ve uluslararası etkinliklere eğitim, kongre, kültür ve sanat merkezi özelliğindedir. GEKA (Güney Ege Kalkınma Ajansı) merkezi Denizli’dedir.
Denizli ilk defa bugünkü şehrin 6 kilometre kuzeyinde, Eskihisar mahallesi civarında kurulmuştur. Türkler Denizli havalisini zaptettikten sonra şehir merkezini suyu bol olduğu için bugünkü Kaleiçi mevkiine nakletmişlerdir. Denizli adı, tarihi kaynaklarda başka başka isimler şeklindedir. Selçuklu kayıtları ve Denizli mahkemesi şer’iye sicilleri ‘’Ladik’’ ismini vermektedir. Ibni Batuta’nın seyahatnamesinde ‘’Tonguzlu’’ denilmektedir. Mesaliküllebsar’da da ‘’Tonguzlu’’ olarak kaydedilmiştir. Timurlenk’in zafernamesini yazan, Şerafettin Zeydi ‘’Tenguzluğ ve ‘’Tonguzluğ’’ gibi iki isimden bahsetmektedir. ‘’Tengiz’’ kelimesi eski Türkçe’de ‘’deniz’’ demektedir. ‘’Tengüzlü’’ ise bugünkü imlasıyla ‘’Denizli’’ demektedir. Kanaatimizce “Tonguzlu” ve “Tenguzlu” kelimeleri zamanla ağızdan ağıza değişerek “Denizli” şekline gelmiştir. Turizm açısından önemli bir güzergâhta yer alan ilimiz; “Aphrodisias” antik kentine komşu olup sınırları içinde Colossae, Tripolis, Hierapolis, Laodikya gibi antik şehirleri, beyaz ve kırmızı renkte travertenleri, termal tesisleri ile önemli bir uygarlık beşiğidir. “Kutsal Hac Yolu” olarak bilinen İzmir-Efes yolunun sonunda bulunması; İzmir’i Mezopotamya’ya bağlayan, Anadolu’yu kuzey ve güneyden ayıran fetih ve kervan yollarının üzerinde bulunması, Denizli’ye ayrı bir önem kazandırmaktadır. Anadolu Yarımadası’nın güneybatısında, Ege Bölgesi’nin güneydoğusunda, Ege, iç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit teşkil etmektedir. Turizm açısından önemli bir güzergâhta yer alan ilimiz; Hitit, Frig, Lid, ıon, Roma ve Bizans gibi medeniyetleri sinesinde yaşatmıştır. Hierapolis, Laodikya, Tripolis, Herakleia, Attuda ve Colossae gibi 30’a yakın antik şehir, 20’den fazla höyük ve Tümülüsleri ile önemli bir uygarlık beşiğidir. Bunlardan başka Selçuklu ve Osmanlı devirlerinden kalma çok sayıda tarihî değerleri ile kültür turizmine hizmet etmektedir. Denizli’nin tarihindeki ilk fetih olayı, Osmanlı İmparatorluğu’nun genişlemesi sırasında gerçekleşmiştir. Denizli’nin Osmanlı egemenliği altına girmesi, 15.yüzyılın ortalarında, Osmanlı İmparatorluğu’nun Anadolu’daki fetihleri sırasında gerçekleşti. Bilinen en eski tarihî kayıtlara göre, Denizli'nin Osmanlı hakimiyetine girmesi 1390'lı yıllarda gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti'nin fetih politikaları ve Anadolu'daki genişleme süreci kapsamında, Denizli ve çevresi bu dönemde Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir.
Denizli geçmişten günümüze bakış
Pamukkale’nin eşsiz travertenleri, beyazlığıyla gözleri kamaştırırken, tarihi dokusu ve sıcakkanlı insanlarıyla da unutulmaz anılar bırakır. Pamukkale’nin sıra dışı güzelliği, Antik Hierapolis kentini de içine alan bu coğrafyada tarihle iç içe bir deneyim sunar. Antik kalıntılar, tiyatro, sütunlar ve termal havuzlarla donatılmış bu alan, adeta geçmişin derinliklerine yolculuk yapma imkanı sunar.
Denizli’nin tarihi zenginliği sadece Pamukkale ile sınırlı değil. Laodikeia Antik Kenti, Tripolis Antik Kenti ve birçok tarihi yapı, ziyaretçilere antik dönemin izlerini takip etme fırsatı verir. Bu yerler, tarih meraklıları ve arkeoloji tutkunları için adeta birer hazine niteliğindedir.
Antik Dönem: Denizli ve çevresi, antik çağlarda önemli yerleşim bölgelerinden biriydi. Frigyalılar, Lidyalılar ve Persler gibi birçok antik uygarlık bu bölgede etkili olmuştur.
Hierapolis: Denizli’nin en önemli antik kentlerinden biri olan Hierapolis, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır. Antik dönemdeki termal suları ve tedavi merkezleriyle ünlüydü. Hierapolis, MS 2.yüzyılda büyük bir depremle yok olmuş olsa da bugün halen kalıntıları ziyaretçileri cezbetmektedir.
Laodikeia Antik Kenti: Denizli’nin 6 kilometre batısında bulunan Laodikeia Antik Kenti, Helenistik ve Roma dönemlerinde önemli bir yerleşim birimi olarak varlığını sürdürmüştür. Tarihi önemi, ticaret yolları üzerindeki konumu ve zengin ticaret hayatıyla bilinir.
Roma Dönemi: Denizli ve çevresi, Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdiğinde önemli bir dönüm noktası yaşadı. Bu dönemde bölge ticaret merkezi haline geldi ve birçok yapı inşa edildi.
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi: Denizli, Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olarak uzun bir süre yaşadı. Osmanlı döneminde şehir ticari önemiyle tanınıyordu ve tekstil üretimi bu dönemde önem kazandı.
Cumhuriyet Dönemi: Denizli, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra da önemli bir yerleşim merkezi olarak kaldı. Özellikle tekstil ve pamuk üretimi ile ekonomisi gelişmeye devam etti.
Denizli'nin tarihî zenginlikleri, antik kentleri ve kültürel mirası, şehri ziyaret edenler için keşfedilmeyi bekleyen birçok önemli noktayı içerir. Tarihi kalıntıları, müzeleri ve doğal güzellikleriyle Denizli, ziyaretçilere benzersiz bir deneyim sunmaktadır.
Kurtuluş Savaşında Denizli
15 Mayıs 1919’da Yunanlılar İzmir’i işgal edince, Denizli’de Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin önderliğiyle Denizli Reddi Ilkah Cemiyeti kurulmuştur. Bu suretle Denizli Kuvay-i Milliye’si kısmen teşekkül etmiştir
İlk günlerdeki vatanseverler arasında Müftü Ahmet Hulusi Efendi, Mutasarruf Faik Öztrak, askerlik şubesi Albay Tevfik, 57. Topçu Alay Komutanı Hakkı Bey, Polis Komiseri Hakkı Bey bulunuyordu. Bu kişiler Müdafai Hukuk Cemiyetini kurmuşlardır.
İlk Menderes cephesinin karargahı Sarayköy’ün Dailli (Yakayurt) köyünde kurulmuştur. Bu cepheye Yörük Ali Efe, Yüzbaşı Ahmet de katılarak cepheyi kuvvetlendirmişlerdir. Daha sonra Demirci Ahmet Efe ve Binbaşı Şükrü Bey de katılarak birlikte cepheyi sevk ve idare etmişlerdir. Cephenin iaşesi ve muhafız teşkilatı Denizli’de bulunuyordu.
31 Temmuz 1919’da Nazilli Yunanlılar tarafından işgal edilince cehpe Sarayköy ve Menderes’in güneyine çekilmiştir. 12 Temmuz 1919’da Denizli Müdafai Hukuk ve Reddi Ilhak Cemiyetleri lağvedilerek Heyet-i Milliye kurulmuştur. Cemiyetin başında Mutasarrıf Faik Beyle Müftü Hulûsi Efendi vardır. Heyet ilk toplantısını 18 Temmuz 1919’da yapmış ve bir beyanname yayınlayarak 1300’den 1310 Hicri doğumlulara kadar olanları silah altına çağırmışlardır.
Denizli’nin Millî Mücadelede gösterdiği kahramanlığın, Cumhuriyetimizin kurulmasında büyük bir hissesi bulunmaktadır. Denizlililer ulu önderimizin yüce eserini korumak hususunda hiçbir fedakârlıktan çekinmeyerek ve Büyük Ata’mızın çizdiği esaslar dahilinde şaşmadan, büyük bir ciddiyet ve feragat ile çalışarak eserlerine lâyık ve sadık Türk evlâtları olduklarını ispat etmişlerdir.
