Hızlı Öğrenelim 1...

Merhaba arkadaşlar, launchpad serisine tabii ki devam edeceğiz ama bu arada airdrop kısımlarında da bahsettiğim gibi referans hastası fonemen soytarılarına bağımlı kalmamanız için kendinizi ne kadar çok geliştirebilirseniz piyasayı okuma becereniz okadar gelişir ve o derecede para kazanma yollarınız artar.

Günümüzde oldukça gündem olan bir konuyu öğrenmekle başlayalım: ROLLUP...

Rollup teknolojilerinin altında yatan ve değerli olup olmadığını ya da hangi rollup daha değerli olup olmadığına karar verebilecek bilgileri öğrenelim ve kendimiz karar verelim.

Bitcoin kişiler arası değer transferini mümkün kılarken, 2014 yılında Blokzincir teknolojilerinin değer transfer etmekten çok daha fazla kullanım alanı olabileceğini keşfeden Vitalik Buterin ve bir çok blokzincir geliştiricisi 2015 yılında Ethereum’u duyurdular.
Ethereum Blokzinciri, Bitcoin’in değer transferi fikrini daha da geliştirmiş, Merkeziyetsiz eşler arası ödeme ağını; Merkeziyetsiz uygulamalara ve bu uygulamaların imkan tanıdığı Merkeziyetsiz Finans sistemine dönüştürmüştür. Yani Bitcoin ağında Bitcoin’lerinizi istediğiniz kişiye tamamen aracısız gönderebiliyorken, Ethereum’da aracısız bir şekilde borç alıp, borç verebiliyor, paranızı işletebiliyor, elinizdeki mevduatlardan faiz getirisi alabiliyorsunuz. (DeFi — Decentralized Finance)
Ancak blokzincir teknolojileri merkeziyetsiz ve güvenli bir sisteme imkan tanırken işlem kapasiteleri sınırlıdır. Merkeziyetsiz, güvenli, sansürlenemez olan blokzincir teknolojilerinin handikapı yavaşlıklarıdır.
Bitcoin saniyede 5–7 işlem yapabilmektedir. Yukarıda bahsedildiği üzere Ethereum’da Bitcoin gibi sadece eşler arası gönderim yapılabildiği gibi, çok daha kompleks (borç alma, mevduat getirisi için paranı DeFi’de işletme vb.) işlemler yapılabilmektedir.
Buradan hareketle Ethereum’daki işlem hızları işlemin kompleksliğine göre değişir. Ethereum ağında sadece ETH gönderimi yapılacaksa saniyede 40 işlem yapılabiliyorken, çok kompleks işlemler için saniyede yapılan işlem sayısı 5–7’ye düşebilmektedir (Yazının devam kısmında bu farklılığın sebebine değinilecektir).
Ethereum ilk ortaya çıktığında bir “Dünya Bilgisayarı” ve özellikle DeFi’nin yaygınlaşması ile birlikte tüm Dünya’da merkeziyetsiz finansın odak noktası olma hedefi vardı. Ancak mevcut hızlarda Ethereum bu hedefinden uzak olduğu biliniyordu. Dolayısı ile Ethereum’un daha fazla işlem yapabilme kapasitesine sahip olabilmesi için çalışmalar Ethereum projesi hayata geçer geçmez başladı.
Blokzincir teknolojisi aynı adı gibi, blokların ip gibi dizilerek bir zincir oluşturup ve bütün bu zincirdeki bilgilerin Dünya’daki herkes tarafından indirilip saklanması ve zincire yeni eklenecek blokların karar verilmesi prensibine dayanır. Evet blokzincir teknolojisi kısaca budur.Bloklar ise transfer verilerini saklar. Yeni yapılacak transferler ise yeni bloklara yazılır. İşte işlem ücretleri mevzusu buradan geliyor.
Her bloğun bir kapasitesi vardır. Bitcoin’de bloklar 1MB büyüklüğe sahiptir (SegWit softfork’u ile 2MB bloklar üretilse de 1MB örneği üzerinden devam edeceğiz) 1MB’lık verinin taşıyabildiği transfer miktarı ortalama 3.000 adettir. Her blok 10 dakikada çıktığına göre:
Blok başına 3.000 transfer / 10 dakika blok süresi = 300 dakikadaki işlem sayısı
1 dakikada 300 işlem yapılıyorsa 300/60=5 saniyedeki işlem sayısıdır.
Evet, TPS hesaplaması bu şekilde yapılmaktadır. Yani sadece bu bilgilere dayanarak diyebiliriz ki Bitcoin için hızı kısıtlayan iki parametre vardır.

1. Blok büyüklüğü
2. Blokların çıkış süresi

O zaman Bitcoin için hemen her bloğu 1GB yapalım ve blokların çıkış süresini 1 saniye olarak ayarlayalım. Böylelikle çok hızlı işlemler yapılabilir ve geleneksel ödeme sistemleri ile yarışılabilir.

Cevap: HAYIR.

Yukarıda blokzincirleri anlatırken, blokzincirler içerisindeki tüm verilerin Dünya’daki herkes tarafından indirilip saklanması esasına dayandığını yazmıştım. Eğer Bitcoin’de her saniye 1GB’lık bloklar çıkaracak olursak, her saniye Dünya’daki tüm Bitcoin blokzinciri kayıtlarını tutanlar bu hıza yetişemeyecek (tüm verileri saklamak için çok fazla HardDisk veya SSD gerekecek veyahut çıkan her bloğu zaman geçmeden indirmek için yüksek hızda internet) bu veriler senkronize olmayacak ve blokzincirinin iflas etmesine yol açacaktır.Dolayısı ile blokları çok seri çıkaramadığımız gibi çok büyük de yapamıyoruz. İşlem kapasitemiz belli bir sınırda kalıyor. Bitcoin 10 dakikada kabaca 3.000 işlem yapıyorsa ve 10 dakika boyunca Dünya’da yapılan işlem sayısı diyelim 10.000’i geçerse ne olur?
Bilindiği gibi Bitcoin’de blokları madenciler çıkarır. Bu bloklara girecek transferleri de madenciler belirlemektedir. 10.000 transfer arasından 3.000 transferi madenciler seçip bloklara yazacak ve geriye kalan 7.000 transfer diğer bloğu bekleyeceklerdir. Bu transferler madencilerin bloğa işlemesi için “Mempool” adı verilen yerde beklerler.Peki madenciler hangi parametreye bakarak bu 10.000 transfer içerisinde ilk bloğa işlenecek 3.000 transferi seçmektedir?
Cevap: Madencilere verilen işlem ücretine göre. İki adet transfer düşünelim:

1. A kişisi B kişisine 1 Bitcoin yollasın → Madenciye 0.01 Bitcoin ücret verilecek.
2. C kişisi D kişisine 10 Bitcoin yollasın → Madenciye 1 Bitcoin ücret verilecek.

Bu durumda madenciler hemen 2. transferi ilk bloğa kazmak isteyeceklerdir. Çünkü madenciye ne kadar çok ücret verilirse, işlem ilk bloğa o kadar hızlı kazılır.
Diyelim ki, ilk kazılacak bloğa 3.000 transfer belirlendi ve hepsi 1 Bitcoin madenciye transfer ücreti verecek olsun o sırada yeni bir transfer geldi ve bu transfer 2 Bitcoin transfer ücreti verecek olsun.
Madenciler hemen 3.000 transfer arasından birini (en düşük ücret vereni, herkesin eşit olması dahilinde rastgele) blok dışına çıkarır ve 2 Bitcoin transfer ücreti veren transferi blok içerisine alır.Örneklendirdiğim gibi Bitcoin’deki işlem ücretleri AÇIK ARTIRMA mekanizması gibi çalışmaktadır. Buraya kadar öğrendiklerimize göre;

1. Bitcoin veya Ethereum PAHALI DEĞİLDİR. Sadece madenciye daha çok para veren kişiler vardır.
2. Eğer herkesin ucuz işlem yapmasını istiyorsak aynı anda daha çok işlem yapılması gerekir ki, kimse beklemesin ve ne kadar ücret veren olursa olsun hepsini blokzincire kazıyabilelim.

Buraya kadar Bitcoin’deki sistemi anlattım. Çünkü Ethereum’da da kabaca aynı sistem mevcuttur. Şimdi arasındaki farklılığı açalım ve daha sonra işlemleri nasıl ucuz hale getirebiliriz bunları konuşalım.
Bitcoin’de blokların 1MB olduğunu ve 3.000 transferin sığdığını söylemiştik. Ethereum’da durum biraz daha farklı.
Bu kısıma ekstra dikkat vermenizi istirham ediyorum:
Ethereum’da blok büyüklüğünün elbette bir KiloByte-MegaByte değeri vardır. Ancak bu şekilde değerlendirmek hata olacaktır. Ethereum’da blok büyüklüklerine GAS LIMIT deriz. Ethereum’da bir bloğun kapasitesi şu an 15.000.000 GAS’tır.
Ve Ethereum üzerinde yaptığınız her işlemin belli bir GAS ücreti vardır. Örneğin:

• ETH göndermek: 21.000 GAS
• USDT göndermek: 46.100 GAS (Her ERC20 için değişir. Örneğin DAI için 35.000 GAS’tır.)
• Uniswap v3’te coin swaplamak: 130.000 GAS
• Uniswap v3’te Likidite eklemek: 450.000 GAS

Görüldüğü gibi Ethereum’da her işlem birbirinden farklıdır. Çünkü Bitcoin gibi ağda sadece BTC gönderimi yapılmamaktadır. İşlem ne kadar kompleksleşir ise blokta o kadar yer kapatırsınız.
Ve Ethereum bloğunda yer kapatmak için madenciler sizden daha çok ücret isteyecektir. Sanılanın aksine ETH gönderimi gayet ucuzdur. Ancak Uniswap’ta Likidite eklemek, CompoundFinance’de DAI borçlanması yapmak son derece komplekstir, blokta çok daha fazla yer kaplar, dolayısı ile PAHALIDIR.
Yazının ilk kısımlarında belirlediğim gibi Ethereum’da TPS hesaplaması işlem kompleksliğine göre değişir. Eğer bir blokta sadece ETH transferi yapılacak olursa
15.000.000 Gas Limit Blok büyüklüğü / 21.000 Gas ETH transferi = ~714
Ethereum’da bloklar 10–13 saniye arası çıkmaktadır:
714/13= 54 TPS
Ancak Ethereum’da şu an 18–20 TPS arasında bir işlem onaylama hızı vardır. Bunun sebebi kompleks işlemlerin olmasından dolayıdır.
Buraya kadar işlem ücretlerini anladık, blokzincir mekanizmasını öğrenmiş olduk. Metamask’tan onaylanılan pahalı işlemlerin Uniswap veya CurveFinance’in cebine gitmediğini, Madencilere gittiğini, bunun sebebinin de o blokta o işlem için belirlenen fiyat kadar para veren birilerinin olduğudur.
Bir sonraki başlığa geçmeden yazalım:
BITCOIN VEYA ETHEREUM PAHALI DEĞİLDİR. PAHALILIK İLK BLOĞA GİRMEK İSTEYENLERİN YARIŞINDAN DOLAYIDIR. ÇÜNKÜ BU ZİNCİRLER KALABALIKTIR. DİĞER COIN’LERİN UCUZ OLMASININ SEBEBİ KULLANAN KİŞİLERİN AZLIĞINDANDIR. ETHEREUM VEYA BITCOIN DE BU ZİNCİRLER GİBİ ÇOK AZ KULLANILSA BEDAVAYA YAKIN İŞLEM ÜCRETLERİ OLUR (ÇÜNKÜ BLOK İÇİN YARIŞ OLMAZ).

Evet arkadaşlar maalesef bazı şeyleri öğrenmek için önce altyapısını kavramak gerekli yukarıda aslında içinde bulunduğunuz blockchain teknolojinin nasıl çalıştığını ayrıntılı öğrendiniz. Bu yazıyı çok değerli bulduğum Tobbykitty den alıntıladım.

Yarın konuya devam edeceğiz.
Lütfen kendinizi geliştirmekten yorulmayın ve vazgeçmeyin.
Zor olsa da finansal özgürlüğünüze kavuşmanın tek yolu bu...

Sağlıklı, hoşça ve mutlu kalın....