I. ŞEKİ HANLIĞI’NDAN ÖNCE ŞEKİ’NİN DURUMU
M.Ö. VII. yüzyılda Saklar tarafından kurulmuş olan Şeki şehri, Alban Çarlığı’nın da en büyük şehirlerinden biri olmuştur. III ve V. asırda Albanya’nın kuzey batı dağlık vilayeti olan Şeki şehri, birçok şehirler gibi kale duvarlarıyla çevrili idi. Şeki IV. asırda Alban Aranşahlar hâkimiyeti devrinde yayılmaya başlayan Hıristiyanlığın dini merkezlerinden biri olmuştur. V. asırda Albanya, Sasani hükümdarlığının hâkimiyeti altına geçtikten sonra, Sasani hükümdarı Hosrov Nuşirevan (531-579) Hazarlar’ın geçebileceği dağ geçidini sağlamlaştırmak amacıyla Şeki kapılarını yaptırmıştı. Belazuri bu konuyla ilgili olarak eserinde şöyle yazmıştır: “Kubaz’dan sonra oğlu Nuşiravan Kisra b. Kubaz melik oldu. O Arran topraklarında Şekken ve el-Kamiberan da kapılar yaptırdı”.
VII. asrın ortalarında Azerbaycan Hz. Ömer devrinde (634-644) Müslüman Araplar tarafından fethedilmiştir. Beylegan, Şamahı ve Kabelen’i tutan Araplar, Şeki hâkimi ile haraç vermek şartı ile barış imzalamıştır. Bu da göstermektedir ki, VII. asırda Şeki bağımsız biz şehir olmuş ve Arapların hâkimiyetini kabul etmek durumunda kalmıştır. Belazuri “Futuhu’l Buldan” adlı kitabında da; Araplar’ın, Şekken ve el-Kamiberan valileriyle vergi ödemek şartıyla anlaştığını yazmıştır. Müslüman Arapların bu toprakları fethetmesinden sonra, Şeki’de İslam dini hızla yayılmıştır. 
X. yüzyılda Şeki Azerbaycan’ın kuzeyinde yeni kurulmuş olan Şirvanşahlar Devleti’nin hâkimiyeti altına girdi. 960 yılında Şeki hâkimi komşu Sanariya’nı da kendi hâkimiyeti altında birleştirerek, Alban Aranşah devletini kurma girişimlerinde bulunmuş ve Şirvanşahlar Devleti’ne tabi olmayı kabul etmemiştir. Ancak Şirvanda Kesraniler sülalesi hâkimiyete geldikten sonra, Şeki yeniden Şirvanşahlar Devleti’ne tabi olmuştur.
1386 yılında Şeki, Emir Timur’un saldırısına maruz kaldı. Timur’un orduları Şeki’yi yağmaladıktan sonra Kabele’de karargâhını kurmuş ve burada uzun süre kalmıştır. Buna rağmen Şeki hâkimi Seyyid Ali Orlat, Timur’un hâkimiyetini kabul etmemiştir. Ali Orlat, 1398’de Timur ile Elince kalesi yakınlarında yapılan savaşta öldürülmüş ve yerine oğlu Seyyid Ahmed geçmiştir. Seyyid Ahmed 1402 yılında Karabağ’da karargâh kurmuş olan Timur’un yanına giderek onun hâkimiyetini kabul etmiştir. Emir Timur’un ölümünden sonra Şeki yine de bağımsızlığını kazanmıştır. Şeki hâkimi Seyid Ahmed, Şirvanşah I. İbrahim ve Gürcü Çarı Konstantinle birlikte üç devletin ittifakını kurmuşlardır. Ancak 1412 yılında Karakoyunlu Devleti’nin hükümdarı Kara Yusuf ittifakta olan bu devletleri mağlup ederek Şirvan’ı zabtetti. Şirvanşah I. İbrahim, Gürcü Çarı Konstantin ve Şeki hâkimi Seyyid Ahmed bu savaştan sonra esir alındı. I. İbrahim ve Seyyid Ahmed Kara Yusuf’un hâkimiyetini kabul ettikten ve büyük miktarda servet harcadıktan sonra özgür bırakılmıştır. Ancak Karakoyunlu Devleti’nde yaşanan iç karışıklıktan yararlanan Şirvan ve Şeki yeniden bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
1501’de Azerbaycan’da kurulan Safevi Devleti, kısa süre içerisinde sınırlarını genişletmeye başladı. Safeviler döneminin başlarında Şeki’de Hasan Han idarecilik yapıyordu. İlk yıllarda Şah İsmail ve Hasan Han iyi ilişkiler içerisinde idiler. 1524 yılında hem Şah İsmail’in hem de Hasan Han’ın vefat etmesi ile Safeviler Devleti’nin başına I. Tahmasb, Şeki Hanlığı’nında başına Derviş Muhammed Han geçti. Fakat bir zaman sonra Şah Tahmasb’ın, Derviş Muhammed Hanla arası bozuldu. Böylece 1551 yılında Şah Tahmasb Şeki’ye hücum etti ve Derviş Muhammed Han’ı mağlup ederek Şeki’nin bağımsızlığına son verdi.
Şeki, 1578’de başlayan Osmanlı-Safevi savaşları esnasında Osmanlıların hedefi haline geldi. Lala Mustafa Paşa Eylül 1578 yılında Şirvan’ı alınca Osmanlılar’ın müttefiki olan Kahertya Kıralı II. Aleksandr Şeki’ye girdi. Burası bir Osmanlı sancağı haline getirildi ve II. Aleksandır’ın oğlu İrakli Mirza sancak beyliğine tayin edildi. Bu savaşlar Şeki’nin ekonomik hayatına çok büyük zarar verdi. I. Şah Abbas 1607 yılında yeniden Şirvanı ve Şeki’yi yeniden ele geçirdi. I. Şah Abbas Kahertya Kıralı II. Aleksandır’ın oğlu olan Gürcü Prensi Konstantin’i şehre vali tayin etti ve Şeki’deki Şamir Han da ona tabi oldu. Fakat Kahertya kıralının Rusya’ya yakınlık göstermesiyle Safeviler onları görevden aldı ve 1643 yılından sonra Şeki, devletin 13 vilayetinden biri haline getirildi. Bundan sonra Şeki Safeviler’in tayin ettiği melikler tarafından idare olunmaya başladı. Safeviler Devleti dağıldıktan sonra hâkimiyeti ele geçiren Nadir Şah Afşar, Şeki’yi tekrar kendi topraklarına kattı.
