Bir Yarım Kalmışlık Sendromu: Zeigarnik Etkisi

Zeigarnik (nam-ı diğer Yarım Kalmışlık Sendromu) tamamlanmamış veya bölünmüş-kesilmiş şeyleri, tamamlananlara göre daha kolaylıkla hatırladığımızı ifade eden bir kavram…
Aslında konu Zeigarnik Etkisi ya da Yarım Kalmışlık Sendromu gibi isimlerle kavramlaştırıldığında, sanki yabancısı olduğumuz, bilmediğimiz, haberdar bile olmadığımız bize uzak bir durummuş gibi gelebiliyor.
Oysa ki,
Hayatımızın her anında Zeigarnik Etkisine maruz kalıyoruz…
Günlük koşuşturmaca içerisinde hepimiz bazı işlerimizi, sözlerimizi, randevularımızı, anları ve dahi anıları bitirmeden yarım bırakıyoruz ya da bırakmak zorunda bırakılıyoruz.


Hiç fark ettiniz mi,
Yarım kalan şeyler (her ne olurlarsa olsunlar) zihnimizde daha çok yer ediyor, daha fazla iz bırakıyor.
Hep aklımızın bir köşesinde duruyor,
Ve,
Yer işgal ediyorlar.
İşte parça parça biriken bu yarım kalmışlık, zaman içerisinde giderek artan bir rahatsızlık ve huzursuzluk hissi veriyor.
Zeigarnik Etkisini öğrenene kadar ben bu tatsız duygunun sorumluluk, vicdan azabı ya da pişmanlık gibi duygular nedeniyle rahatsızlık verdiğini düşünüyordum,
Gerçi bu saydığım etkiler de tamamen dışlanamaz pek tabii ki,
Lakin,
Tüm bu yarım kalan işler beynimizde, tıpkı akıllı telefonlarımız ya da bilgisayarlarımıza benzer şekilde arka planda işlemcimizin kapasitesinden harcamaya devam ediyormuş.

İnsanın Fabrika Ayarları
İnsanın fabrika ayarlarına aykırı yaşadığımız bir çağda, aynı anda birçok işe yetişebilmenin koşuşturmacası içerisinde kendimizi tükettikçe tüketiyoruz.
Kadim öğretilerin tamamında ruh-zihin-beden (soul-mind-body) uyumu yolculuğun abecesidir.
Aslında beşeri tıp bilgilerimiz de tamamen aynı şeyleri öğütlüyor.


İki tavşanı birden kovalayan kişi ikisini de yakalayamaz
Konfüçyüs

Zeigarnik Etkisi Nedir?
Tekrar hatırlamak gerekirse,
Zeigarnik Etkisi, bireylerin eksik kalan şeyleri tamamlanan işlere göre daha kolay hatırlamasını ifade ediyor.
Sovyet psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik bir restoranda şahit olduğu gözlemden sonra hafızanın bu kısmına odaklanmış…


Bir ağaç altında kafasına düşen bir meyve olmamış,
Hamamda da değilmiş hanımefendi,
Bu hikayede Bluma Zeigarnik sıradan bir öğle yemeği için arkadaşlarıyla dışarı çıkar.
Restoranda bir garson tüm siparişleri almakta,
Lakin,
Karışık sırayla verilmesine rağmen siparişleri bir kağıda yazmak yerine aklında tutmakta,
Ve,
Servis süreci tamamlana kadar da siparişleri eksiksiz hatırlayabilmektedir.
O zamanlar bir doktora öğrencisi olan Zeigarnik, bu durumu merak edip garsona bunu nasıl başardığını sorar.
Garson “Siparişlerini aklına yazıp, yemekleri kişilere verdikten sonra bu mental notları zihninden sildiğini” söyler.
Durum aynen de böyledir,
Garsonlar siparişleri servis sırasında kusursuz olarak hatırlarken,
Sanki beyinlerindeki bir sanal klavyede “delete” tuşuna basar gibi (ama ctrl+del değil) eski veriyi silmekte,
Servis tamamlandıktan sonra kime ne verdiklerini hatırlamakta zorlanmaktadırlar.
Bunun üzerine,
Bluma Zeigarnik tamamlanan görevlerin hafızalardan silindiğini hipotezini ortaya atarak,
Ardışık birçok klinik çalışma ile önermesinin doğruluğunu ispat eder.

Zeigarnik Etkisi ve Bize Yansıması
Bir gerçek var ki,
Günümüz yaşantısında istesek de istemesek de aynı anda birçok işe yetişmemiz gerekiyor.
Bu nedenle Zeigarnik Etkisi de kaçınılmaz oluyor.
Lakin,
Yarım kalan olayların hatırlanıp tamamlanması gerektiği düşüncesi ile yaşamak oldukça zor bir durumdur.
Kafamızda dönen tamamlanmayan işler hayat kalitemize sekte vurur, hatta bir noktada işkenceye bile dönüşebilir.
Bir iş yaparken yarım kalanı düşünmek, hemen daima konsantrasyon sorununa yol açar.
Verimliliğin anahtarlarından biri odaklanmak olduğu için verimsiz bir süreç sunar.

Zeigarnik Etkisi Örnekleri

Peki bu etki profesyonelce belleğimizi manipüle etmek için kullanılıyor mu?
Tabii ki evet…
Hiç düşündünüz mü,
En sevdiğiniz diziler neden en heyecanlı yerinde bir sonraki bölümde devam etmek üzere kesiliyor?
Aradaki tanıtım fragmanlarında can alıcı sahneler tekrar tekrar gösteriliyor.
Olaylar örgüsü çözülmeden, bilakis merak duygusu tetiklenerek devam hissi yaratılmaya çalışılıyor.
Bu da bir sonraki bölüm için teşvik edici bir rol oynuyor.
Çalışmalarda bu şekilde bir sonraki bölümün unutulma oranının dikkate değer biçimde azaldığı gösterilmiş.
Ek olarak,
Haber ve tartışma programlarında “Az Sonra” neden kullanılıyor sanıyorsunuz.
Böylece içeriğin henüz bitmediği gösterildiği gibi, takibi için de merak uyandırılır.

Yarım kalan işler beyinde etki bırakmaya devam eder.
Beyin yarım kalan iş için enerji harcamayı sürdürür!!!

Zihni meşgul eden iş bitince, zihin kendini bu boşa sarf edilen efordan kurtarır.
Bu yüzden bir işi yarım bıraktığımızda ya da daldan dala atlayıp başka işlere başladığımızda beynimizi daha fazla yormuş, yoğun şekilde ve boş yere enerji harcamış oluruz…

Siz de Bulb'ta her gün enerjinizi sıfırlayın ki boşa enerji sarfiyatı olmasın :) Okuduğunuz için teşekkür ederim, yorum da yaparsanız tadından yenmez :)

Saygılarımla.