2024 @eigenlayer nedir, ne işe yarar?
Öncelikle EigenLayer orijinal bir iş diyebiliriz. Bu yüzden bildiğiniz diğer projelere benzetemiyorum. Öğrenmeniz için birkaç temel bilgiyi anlatmamız gerekiyor.
Başlayalım. İlk anlatacağımız Bitcoin.
Bitcoin nedir?
Great Bitcoin kod parçasından ibaret bir ödeme ağıdır. Bu ödeme ağını diğer ödeme ağlarından farklı kılan şey, Bitcoin kodunu herkesin bilgisayarına indirip ağa dahil olmasından ileri gelmektedir.
Bu ağda bilgiler/veriler bloklar halinde bilgisayarlara paket paket işlenir ki, bu yapısından dolayı Bitcoin'e blokzincir diyoruz. Bu blokları işleyip ağa yazan kişilere de madenci diyoruz.
Madenciler elektrik ve işlem gücü kullanarak blok işlerler. Ve bu işlem gücü ne kadar fazla olursa, blok işleme şansları artar.
Neden blok işlemek isteniyor, çünkü blok işleyen madenci blok ödülü + o blok içerisindeki işlemlere ait transfer ücretlerini Bitcoin olarak alırlar.
Yani Bitcoin fiyatı ile madencilik arasında simbiyotik bir ilişki vardır. Bitcoin fiyatının artması madencilerin ağa daha fazla katılmasına teşvik eder.
Biz buna kripto-ekonomik güvenlik diyoruz.
Neden?
Bitcoin fiyatı arttıkça daha çok madenci ağa katılır, daha çok dürüst madenci o ağın daha güvenli olmasına sebebiyet verir, çünkü Bitcoin konsensusuna göre madencilerin 51%inin kötü niyetli olması durmunda ağa bilgi işlenmesi durabilir veya yanlış bilgiler işlenebilir.
Kripto-ekonomik güvenlik.
Ethereum ise önce bu sistem ile çalışan, daha sonra PoS'a geçen bir blokzincirdir. Burada büyük işlem gücü gerektiren maden cihazları yerine 32 Ether ihtiva eden minicik bilgisayarlar kullanılır. Bu durumda elektrikten tasarruf edilir. Ve yukarıda anlattığım kripto ekonomik güvenliği sağlayabilmek için Ethereum blokzincirine işlenen her doğru blok 32 Ether'i olan bilgisayarlara Ether ödemesi yaparken, üç kağıtçılık durumunda 32 Ether silinir. (Slashing)
Bu da kripto-ekonomik bir güvenliktir.
Dikkat ederseniz her iki modelde de aslında mevcut para birimlerinin fiyatının yükselmesi, o sistemin güvenliğini artırmaktadır. Bitcoin fiyatı madencilerin ağa katılmasını teşvik ederken, Ether fiyatı ise ağa saldırılmayı zorlaştırmaktadır. Bu yüzden Bitcoin veya Ether'in bir fiyatı vardır; blokzinciri kripto-ekonomik olarak koruma görevleri vardır.
Şimdi.
Bitcoin'de tek bir şey var; peer-to-peer yani eşler arası değer gönderimi.
Ethereum ise bir akıllı sözleşme platformu. Akıllı sözleşmeler aslında uygulama diyebiliriz. Hatta şöyle diyelim; Ethereum iPhone/iOS'tur, üzerindeki uygulamalar da akıllı sözleşmelerdir. Yani, sadece değer gönderimi yok, örneğin borç alıyorsun, para takaslıyorsun, farklı tokenler basıyorsun, resim yüklüyorsun vs.
Ancak her iki sistemin de matematiği kripto-ekonomik güvenliğe dayanmaktadır.
Şimdi
Bu sistemlere güveniyoruz, çünkü kripto-ekonomik güvenliği son derece yüksek. Bitcoin'de 51% atak yapmak son derece zor ve maliyetli. Ethereum'da bu 33 milyar Dolarlık bir bedel. Ancak Bitcoin Cash'te saatlik atak bedeli 10k USD. Çok da güvenli değil.
İlaveten, Ethereum üzerindeki uygulamalar bu güvenlikten yararlanıyor. Örneğin Uniswap, Ethereum üzerinde olduğu için son derece güvenli bir uygulama. Uniswap'ın manipülasyona uğraması direkt Ethereum'a yapılan saldırı ile mümkün olabilir. İşte tam olarak bu yüzden uygulamalar Ethereum'dan güvenlik satın alıyorlar, bu yüzden ilk uygulamalar/köprüler/oracle hizmetleri vs. Ethereum'a geliyor. Çünkü kripto-ekonomik güvenliği son derece yüksek.
Rolluplar Ethereum'da daha değerli, çünkü Rolluplar da neticede birer uygulama ve Ethereum üzerindeki birer akıllı sözleşme. Bu yüzden Rolluplar Ethereum'un güvenliğini paylaşır diyoruz.
Peki, madem Ethereum bu kadar güvenli, nasıl oluyor da, köprüler, DEX'ler hacklenebiliyor?
Bu hackler mevcut akıllı kontratların kod açıklarından kaynaklanıyor. Ethereum kodların değiştirilemezliğini taahhüt ediyor, kod yanlış ise sorun uygulamanın kendisinden kaynaklanıyor.
Yani elimizdeki mevcut kripto-ekonomik güvenlik sadece ve sadece Ethereum'da veya EVM üzerindeki kodların veya akıllı sözleşmelerin üzerinde etkili. Örneğin AAVE, ChainLink'ten beslenmekte, yani fiyat bilgisi ChainLink tarafından güncelleniyor, ChainLink'in yanlış bilgi vermesi durumunda AAVE borç alan ve veren kişileri ciddi bir likidasyona uğratabilir. Bu durum Ethereum'un dışındaki bir durum.
Şimdi yavaştan EigenLayer'a geçelim.
Kabaca elimizde şöyle bir sistem var; Ethereum diye bir blokzincir var, bu blokzincir üzerindeki uygulamaların değiştirilemezliğini korumakta, çünkü blokzincirin kendisi güçlü kripto-ekonomik bir güvenliğe sahip. Ancak bunun dışındaki örneğin köprüler; multi-sig. Oracle hizmetleri tamamen o oracle'ın güvenliği kadar. Güvenli. Tamamen Ethereum'un kripto-ekonomik güvenliğinden bağımsızlar.
İşte EigenLayer diyor ki; bunları tek bir ağda birleştirelim ve Ethereum'un kripto-ekonomik güvenliğini paylaşalım.
Sistem şöyle işliyor.
32 Ether ile validator çalıştıran adam aynı zamanda EigenLayer adı verilen ayrı bir blokzincirin de kodlarını indirsin. Daha sonra bu adam EigenLayer'ı da valide etsin ve EigenLayer'da da puştluk yaparsa 32 Ether'i slashlansın. Aynı Ethereum'da olduğu gibi.
Ve EigenLayer adı verilen blokzincir de burada stake edilen Etherlerin kripto-ekonomik gücünden faydalanarak uygulamaların/köprülerin/Rollupların ihtiyacı olan Oracle, DA vb. hizmetlerini karşılasın.
Bu sisteme re-staking deniliyor. Stake edilen Etherlerin tekrar stake edilmesi yani ve uygulamaların ihtiyacı olan hizmetlerin tek bir katman (EigenLayer) tarafından karşılanması da "pooled security via re-staking" olarak adlandırılıyor.
Özetle
EigenLayer var, Ethereum stake eden adamlar buraya tekrardan stake yaparak ayrı bir katmanda uygulamaların ihtiyacı olan hizmetleri Ethereum'daki kripto-ekonomik güvenliği paylaşarak uygulamalara sunuyor.
*Gelelim en çok merak edilen yerelere*
Şimdi stake edilen Etherleri tekrar EigenLayer'a stake edenler EigenLayer'dan bu iş için bir ödeme almalılar. Nasıl Ethereum'da staker olmak ETH ödemesi yaptırıyorsa EigenLayer'da da bu $EL olacak.
Aynı zamanda EigenLayer kullanmak isteyen diğer hizmetlerin de ek ödemesi olacaktır.
Yani token kaçınılmaz.
Kriptoda kimse kimseye babasının hayrına iş yapmaz. Dolayısı ile bu stakelara ödül verileceği net ve bunun EL ile olacağı da net. Airdrop olur mu, bilmiyorum ama ağın devam edebilmesi için $EL ile teşvik şart.
Zaten token dışında başka bir şey merak etmezsiniz sanırım, diğer sorularınız için Space açarsam yanıtlarım.
