Kromatik Protokol ve Yol Haritası(Chromatic Protocol and Roadmap)
Dinamik ücretlerle bölümlenmiş likidite havuzu kavramını tanıtan ilk protokoldür. Kromatik Protokol, farklı işlem ücreti oranlarına sahip birden fazla kutuya bölünmüş bir likidite havuzu sağlar. İşlemlerin gerçekleştirildiği ücret oranı, alıcının işlem talebi ve yapıcının likidite arzının dinamiklerine göre belirlenir. Bu dinamik ücret sistemi, dengeli bir yapıcı-alıcı dengesi sağlayarak vadeli işlem piyasaları gibi kapalı sistemlerin doğasında olan istikrarsızlığı azaltır ve protokolün sürdürülebilirliğini önemli ölçüde artırır. Ayrıca Kromatik Protokol, bir oracle tarafından sağlanan fiyat akışlarına maruz kalan vadeli işlem piyasalarının oluşturulmasına ve ticaretine olanak tanıyan, izin gerektirmeyen, açık kaynaklı(open source), yükseltilemeyen bir protokoldür. Minimalist ve görüş gerektirmeyen bir tasarımla karakterize edilir. Piyasa yaratıcıları ve katılımcıları, güvenli ve optimize edilmiş merkezi olmayan bir finansal ekosistemi teşvik ederek optimize etmek ve yenilik yapmak için protokol tarafından desteklenen özelleştirilebilir pazarları tanımlayabilir.
Son olarak, Kromatik Protokol güven gerektirmez ve sansüre dayanıklıdır. Geleneksel vadeli işlem piyasalarında yaygın olarak bulunan güvenilir aracıları ve kira çıkarımını ortadan kaldırarak, işlemleri akıllı sözleşmelere dayalı olarak işleyerek adil ve sermaye açısından verimli ticaret sağlar. Ek olarak Kromatik, herkesin merkezi olmayan finans piyasasına özgürce katılmasına olanak tanıyarak erişilebilirliğe ve sansüre karşı dirence öncelik verir. Kromatik Protokol şu anda Arbitrum ağı üzerine kuruludur.
Vadeli işlem platformu olan GMX'in başarısının ardından vadeli DEX'lerde(merkeziyetsiz borsalar) bir artış yaşandı. Ancak bunların çoğunluğu daha önce gördüğümüz hizmetlere yalnızca ek özellikler ekledi. Sonuç olarak, vadeli DEX'lere yönelik kamuoyu beklentileri azalıyor. DEX'lerin kripto vadeli işlem piyasasında hala küçük bir paya sahip olması, GMX'in ve onun kopyalanmış hizmetlerinin merkezi olmayan vadeli işlem piyasasında gerçek yenilik getirme konusundaki yetersizliğinin altını çiziyor. Geleneksel vadeli işlem piyasaları iki yüzyıldan fazla bir sürede gelişmiştir. Chromatic, modern finansal piyasalarda gerçek inovasyon yaratmak için geleneksel finansal piyasalarda biriken deneyim zenginliğini blokzincir teknolojisinin sağladığı merkezi olmayan ilkelerle birleştirmeyi amaçlıyor.
Kripto vadeli işlem piyasasında, geleneksel finansın aksine, borsa, komisyoncu ve piyasa yapıcı gibi roller genellikle iyi bir şekilde farklılaşmamıştır ve birçok proje, bu üç hizmeti de tek bir vadeli işlem DEX'inde sağlamaktadır. Ancak kripto vadeli işlem piyasasında bu rollerin kademeli olarak ayrılacağı ve tarafsız borsalar içerisindeki bağımsız brokerlar ve piyasa yapıcılar aracılığıyla arz ve talep arasındaki dengenin sağlanacağına dair bir Kromatik networkün bir ön görüsü vardır.
Chromatic, endeks ve takas tokenlarını ayırarak ve dinamik bir ücret sistemi getirerek izinsiz bir listeleme elde etmeyi amaçlıyor. Bu, herkesin serbestçe vadeli işlem piyasası oluşturmasına olanak tanır. Ek olarak, önceden tanımlanmış Kâr Al/Zararı Durdur özellikleri aracılığıyla protokol, sigorta fonu gibi gereksiz sermayeyi ortadan kaldırırken marjinleri ve zorunlu likidasyonları otomatikleştirir.
Borsa, işlemlerde önemli bir aracı görevi görür. Alıcıları ve satıcıları eşleştirmeli, arz ve talep dinamiklerine dayalı fiyatların (döviz kurları) keşfedilmesini kolaylaştırmalı ve sürekli katılımı teşvik etmek için tarafsızlığını korumalıdır. Aynı zamanda güvenilirliği yansıtmalı ve sürdürülebilirliği kanıtlamalıdır. Vadeli işlem borsası bağlamında, borsanın karşıtları, alıcı (veya trader) ve yapıcı (veya likidite sağlayıcı) olup, takasın konusu geleceğe yönelik görünümdür.
Ancak kripto pazarında bu roller o kadar net tanımlanmamıştır. Merkezi vadeli işlem borsaları (Binance, CoinBase gibi) ve hatta merkezi olmayan vadeli işlem borsalarının öncüleri bile çoğu zaman bu üç rolü de yerine getiriyor.
Kripto piyasasının doğal olarak geleneksel finansal piyasalara benzeyecek şekilde gelişeceğini ve borsaların dar anlamda rollerine odaklanacağını tahmin edilmektedir. Komisyoncular ve piyasa yapıcılar için sansüre dayanıklı çeşitli merkezi olmayan projelerin ve tarafsızlığını koruyabilen bu projeler tarafından güvenilebilen ve kullanılabilen birkaç merkezi olmayan borsa protokolünün ortaya çıkması beklenmektedir.
Kromatik protokol, dar bir borsa protokolünün rolüne odaklanmanın, tarafsızlığı korumanın ve çeşitli komisyoncuların ve piyasa yapıcıların katılımını teşvik etmenin en iyi yol olduğuna inanmaktadır. Brokerlar ve piyasa yapıcılar için açık kaynaklı referans projeler geliştirip bu projeleri erken aşamalarda hayata geçirerek işlevselliklerini göstermeyi planlıyorlar. Ancak referans rolllerine sadık kalmak için bu projeleri minimum spesifikasyonlar ve operasyonlarla sınırlamayı hedeflemektedirler.
Vadeli işlem piyasasında kurumsal şirketler tarafından yönetilmesi gereken USDT veya USDC gibi stabilcoin ödemeleri ile geleneksel uygulamayı takip etmek yerine merkezi olmayan ödeme yöntemine (örneğin Binance Coin-M) odaklanmayı planlıyorlar ve ayrıca BTC ve ETH yoluyla ödemelere öncelik vermeyi hedeflemektedirler. Fakat komisyoncular ve piyasa yapıcılarla doğrudan çalışılması tarafsızlıklarını etkileyebileceğinden, bunları ya bağımsız projeler haline getirmeyi ya da protokol sorunsuz bir şekilde çalıştıktan sonra kapatmayı düşünüyorlar.
Sonuç olarak, Kromatik protokol, DEX'in geleceğine dair derin bir anlayış ve gerçek merkeziyetsizliğe ulaşma kararlılığıyla oluşturuldu. Borsanın rolüne odaklanarak ve mümkün olduğu kadar çok unsuru otomatikleştirerek, 3. partiye veya DAO'ya(merkeziyetsiz organizasyona) ihtiyaç duymadan verimli ve güvenilir bir şekilde çalışabilen bir protokol oluşturmayı hedefliyorlar. Bu sayede DEX'in geleceğinin önünü açmayı ve blockchain teknolojisinin kitlesel olarak benimsenmesine katkıda bulunabilirler.
