GÜNEŞ
İnsanlık tarihi boyunca Güneş hem tapınılan hem de korkulan bir astronomik gök cismi olmuştur. Atalarımız tarafından temel düzeyde bilinen, Güneş'in Dünya'daki yaşam için hayati bileşenlere sahip olması olduğundan bu oldukça normal bir durumdur. Birçok mitle ilişkilendirilen Güneş'e, Yunanlar "Helios", Romanlar ise "Sol" adını vermiştir. Güneş Sistemi'nin İngilizce ismi olan "Solar System" adı da, bu Sol kelimesinden gelmektedir.
Güneş ışığının sağladığı enerji olmaksızın bitki örtüsü gelişemez, bunun sonucu olarak da hayvanlar beslenme kaynaklarına sahip olamazlardı. Bugün Güneş'in yaşam için ne kadar önemli olduğunu bilmekteyiz; fakat atalarımız da hayatta kalabilmek için sıklıkla Güneş'in varlığına sığındı. Öyle ki, onu "büyük kurtarıcı" ve "koruyucu" olarak gören birçok mitler türettiler ve hikayeler anlattılar.
İnsanlık, sahip olunan bilimsel bilginin artmasıyla Dünya'nın Güneş Sistemi olarak bildiğimiz daha büyük yapının sadece küçük bir parçası olduğunu anladı. Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenler ve cisimlerde (şimdilik bildiğimiz kadarıyla) yaşam olmamasına karşın, Güneş'in onlar için de etkili olduğunu öğrendi.
Bu yazımızda, büyüleyici Dünya'mıza en yakın yıldız olan Güneş'i inceleyecek, farklı parçaları hakkında bilgiler edinecek, ışık ve ısının nasıl oluşturulduğu hakkında bilgiler verecek ve bazı diğer sorulara cevap bularak Güneş'i keşfe çıkacağız.Güneş Ne Kadar Büyük?
4.5 milyar yıldır ışık saçmakta olan Güneş, yoğun bir gaz karışımından oluşmaktadır. Sahip olduğu muazzam kütleçekimi sayesinde helyum ve hidrojeni bir arada tutmakla kalmayıp, yörüngesindeki gezegenleri belirli bir yörüngede tutmaya yetecek kuvvete sahiptir.
Güneş, bilinen en büyük yıldız tipi olan kırmızı devlerle karşılaştırıldığında çok büyük olmadığı, en küçük yıldız tipi olan kırmızı cücelerle karşılaştırıldığında ise oldukça büyük olduğu düşünülmektedir. Kısaca belirtmek gerekirse, Güneş evrendeki en büyük yıldız tipi olmamakla birlikte, yıldızların büyük bir çoğunluğundan daha büyüktür. Bu nitelikleriyle Güneş, evrensel standartlara göre sadece yaşlı, ortalama bir yıldızdır. Güneş sisteminde bulunan diğer cisimlerle karşılaştırıldığında, güneş sistemi kütlesinin %99,86'sını oluşturan Güneş'in çapı 1,4 milyon kilometredir. Dünya'nın çapından 110 kat daha büyük olan Güneş, Dünya hacminin 1 milyon katına eşdeğer bir hacme sahiptir. Bir diğer deyişle, Güneş'in içine yaklaşık 962.000 adet Dünya sığdırmak mümkündür.
Güneş'in %99'undan fazlasını hidrojen ve helyum oluşturur ama daha iri elementleri de az miktarda bulmak mümkündür. Aşağıdaki listede ilk yüzde atom sayısına göre, ikinci yüzde ise kütleye göre oranları vermektedir:[1], [2]
- Hidrojen: %91.2 / %71
- Helyum: %8.7 / %27.1
- Oksijen: %0.078 / %0.97
- Karbon: %0.043 / %0.4
- Azot: %0.0088 / %0.096
- Silikon: %0.0045 / %0.099
- Magnezyum: %0.0038 / %0.076
- Neon: %0.0035 / %0.058
- Demir: %0.003 / %0.14
- Sülfür: %0.0015 / %0.04Görülebileceği gibi, daha büyük kütleli (daha yüksek atom numarasına sahip) atomlar, aslında sayıca daha az miktarda bulunmalarına rağmen, kütlece Güneş'in daha büyük bir kısmını oluşturabilmektedir. Yine de her türlü, Güneş'in aslen hidrojen ve helyumdan oluştuğunu söylemek yanlış olmaz. Zira Güneş'in kendi üstüne çökmesine engel olan şey, Güneş'teki hidrojenin füzyon tepkimesiyle helyuma dönüşümü ve bu sırada açığa çıkan enerjidir. Bu nedenle hidrojenin "Güneş'in yakıtı" olduğu söylenir. Bu yakıt tükendiğinde, Güneş de ölecektir ve bu sırada daha da iri elementleri oluşturacak şekilde etrafa malzeme saçacaktır. Bunun 4-5 milyar yıl kadar sonra olması beklenmektedir.
Güneş Ne Kadar Uzakta?
Güneş'i Dünya için özel kılan aralarındaki mesafenin yakınlığıdır. Aradaki mesafe bu kadar yakın olmasaydı canlılık söz konusu olmazdı.
- Güneş ile Dünya arasındaki uzaklık 149.000.000 kilometredir. Bu mesafe Dünya'nın Güneş etrafında eliptik bir yörüngede dönmesinden dolayı 147 ile 152 milyon kilometre arasında değişmektedir.
