Stablecoin’ler(Stabil varlıklar), bizlere ABD doları gibi fiat para birimleri ile kripto para birimleri arasındaki boşluğu kapatmanın bir yolunu sunar. Bu itibari para gibi davranan, ancak kripto para biriminin hareketliliğini koruyan fiyat açısından istikrarlı(!) dijital varlıklar oldukları için, sabit paralar kripto oynaklığına bir çözümdür ve güvenli liman olarak bilinir.
Stabil paralar, normal kripto para birimlerinden çok daha sabit bir değere sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. ABD doları gibi fiat paralar veya altın gibi diğer varlıklara sabitlenmiş olmalarıdır. Buradaki amaç stabil coinlerin aşırı oynaklık olmadan bir kripto para birimi olmanın avantajlarından yararlanabilmesidir. Geleneksel Kripto paralar, yüksek riskli bir hisse senedine yatırım yapmak gibi olduğunu düşünürsek, sabit paralar da ATM’den nakit çekmek gibidir.
Kripto dünyasında dört ana sabit, stabil para türü vardır. Makalenin devamında işleyeceğimiz dört ana sabit para türü; itibari para destekli, kripto destekli, emtia destekli ve algoritmik.
Son günlerde yaşadığımız UST ve LUNA’da yaşanan olayları piyasanın çoğunluğu iliklerine kadar hissetti. Bu kadar önem arz eden bu stabil coinlerin arasından hangisine daha fazla güvenmeliyiz veya hangi durumlarda hangisini tercih etmeliyiz sorusuna bu makale sonunda sizlerin bir öngörüsü olacağına inanıyorum. Dilerseniz stabil coinler nasıl çalışır ona göz atalım.

Stabil Coinler Nasıl Çalışır?

A. İtibari(Fiat) Para Destekli Stabil Coinler
En yaygın stabilcoin türüdür ve fiat para birimi ile teminatlandırılır veya desteklenir. Ne demek peki bu?
Fiat destekli sabit paralar 1:1 oranında desteklenir, yani 1 sabit para 1 birim para birimine eşittir dolayısıyla, var olan her stabilcoin için onu yedeklemek için bir banka hesabında tutulan gerçek fiat para birimi vardır ve off-chain’dir. Peki blok zincir ağındaki stabil parayı bankamıza çektiğimizde arkada bıraktığımız stabil paraya ne oluyor? Cevap çok basit blok zincir üzerinde yakıma gönderiliyor böylelikle arz — fiat para dengesi korunmuş oluyor.
Tabi teoride böyle olsa da gerçekte böyle olmama durumu da mevcuttur. USDT olarak bildiğimiz Tether, 2019 yılına kadar 1:1 olmadığı ispatlanmış sadece rezervlerinin %10'u olduğu görülmüştür. Yani her 1 USDT karşılığında 1 dolar olmadığı kanıtlanmıştır. Bunun üzerine yaklaşık 40 Milyon Dolar kadar para cezası almıştı. İtibari para destekli stabil coinlere örnek vermek gerekirse; BUSD, USDC ve USDT en bilinen stabilcoinlerdir.

B. Kripto Destekli Stabil Coinler

Kripto destekli Stabil coinler, diğer kripto para birimleri tarafından desteklenen sabit paralardır. Burada her stabil coin karşılığında gerçek bir fiat para bulunması gerekmez tamamen On-chain’dir. Yani bütün değerler blok zincir üzerindedir. Bu da teorik olarak merkeziyetsiz(!) bir yapı oluşturmaktadır.
Daha iyi anlaşılması için örneğin; 500 dolar değerinde stabilcoin almak için 1000$ değerinde Bitcoin(herhangi bir kripto para da olabilir) yatırmanız gerekir. Bu senaryoda, stablecoin’ler artık %200 teminatlandırılmıştır ve %25'lik bir fiyat düşüşü durumunda bile 500$ değerindeki stablecoin’ler 750$ değerinde BTC ile teminatlandırılmıştır. Peki teminat olarak gösterilen kripto paranın fiyatı düşerse ne olur? Stabilcoin otomatik olarak o miktarda yok edilecektir ve sabitleme olacaktır. Ve bu tarz stabil coinler riski dağıtmak için genellikle birden fazla kripto para birimi tarafından teminat gösterilir.
Kripto destekli bir stabilcoin’in en popüler örneği Dai’dir.
MakerDAO tarafından oluşturulan Dai, dolara sabitlenmiş akıllı sözleşmelere kilitlenmiş ETH tarafından desteklenmek üzere tasarlanmış bir sabit paradır. Geçtiğimiz günlerde UST’nin çöküşüyle bu stabil para rağbet görmüştü.

C. Emtia Destekli Stabil Coinler

Emtia destekli stabil coinler, diğer değiştirilebilir değerli varlıklar tarafından desteklenir. Teminat altına alınacak en yaygın emtia altındır. Bununla birlikte, petrol, gayrimenkul ve çeşitli değerli madenlerle desteklenen sabit paralar da vardır.
Örnek verecek olursak Digix Gold (DGX), 1 DGX’in 1 gram altını temsil eder, altınla desteklenen bir Ethereum ağı üzerinde bulunan bir tokendir. Bu altın Singapur’da bir kasada saklanır ve her 3 ayda bir denetlenmektedir. Bir diğer örneği ise PAX Gold (PAXG)’dur.
D. Algoritmik Stabil Coinler
Algoritmik stabilcoinler, fiat veya kripto para birimini teminat olarak kullanmaz. Bunun yerine, fiyat istikrarı, dolaşımdaki token arzını yöneten özel algoritmalar ve akıllı sözleşmelerin kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Bu stabilcoinlere örnek olarak; UST, AMPL, BAC ve UXD. Algoritmik bir stabilcoin sistemi, piyasa fiyatı izlediği fiat para biriminin fiyatının altına düştüğünde dolaşımdaki token sayısını azaltacaktır. Alternatif olarak, tokenin fiyatı, izlediği fiat para biriminin fiyatını aşarsa, stabilcoin değerini aşağı doğru ayarlamak için yeni tokenlar dolaşıma girer ve arz çoğalır. Bu konunun üstünde biraz daha durmak istiyorum.
Bu tür paralar, sabit para arzını kontrol etmek için algoritmik olarak yönetilen bir yaklaşım kullanır. Bu, senyoraj hisseleri olarak bilinen bir orta çağda bile kullanılan bir modeldir.
Talep arttıkça, fiyatı normal seviyeye düşürmek için yeni stablecoin’ler yaratılıyor. Madeni para çok düşük işlem görüyorsa, dolaşımdaki arzı azaltmak için piyasadaki madeni paralar satın alınır. Teoride bu sabit paraların fiyatları, piyasa arz ve talebi tarafından yönlendirildikleri için sabit kalacaktır. Bu sistem başka herhangi bir varlığa teminat verilmediği için en merkezi olmayan stablecoin biçimidir. Ama şunu biliyoruz ki tam merkeziyetsiz olsa da günümüzde manipüle edilebiliyor bunun en güzel örneğiniz UST’de gördük.
Algoritmik stabilcoinler teoride mükemmel görünse de hiçbir algoritmik stablecoin tutarlı bir stabil coin olmayı başaramadı. UST’nin çöküşü stabilcoinlerin bazılarına artık gelecekte var olup olmayacağına şüpheyle bakılıyor.