Türk kahvesi

Türk kahvesi, Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze kadar uzanan ve bilinen en eski kahve hazırlama ve pişirme yöntemlerinden biri olarak Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Kendine özgü tadı, köpüğü, kokusu ve sunumu ile özgün bir kimliğe ve geleneğe sahiptir. Telvesi ile servis edilen tek kahve türüdür.

Tarihi

Araştırmacılar, kahvenin 14. yüzyılın başlarında Habeşistan'dan tüm dünyaya yayıldığını ve kökeninin, adının etimolojisinin de kahve ile benzerlik gösteren Güney Habeşistan'daki Kaffa yöresi olduğunu belirtmektedir.

Sadrazam Özdemiroğlu Osman Paşa'nın babası olan Memlûk Çerkeslerinden Osmanlı'nın Yemen valisi Özdemir Paşa, kahvenin lezzetinden hayran kalarak İstanbul'a getirdi. Yeni bir hazırlama yöntemiyle kahve, güğüm ve cezvelerde pişirilerek Türk kahvesi adını aldı. Bu yenilik, Tahtakale'den başlayarak şehre yayılan kahvehaneler aracılığıyla halk arasında geniş bir kabul gördü.

Önceleri Arap Yarımadası'nda kahve meyvesinin kaynatılmasıyla elde edilen içecek, yeni bir hazırlama ve pişirme yöntemi sayesinde özgün tadına kavuştu. Kahve ile Türkler aracılığıyla tanışan Avrupa, uzun yıllar boyunca kahveyi, Türk kahvesi olarak bu yöntemle hazırlayıp tüketmiştir. Brezilya ve Orta Amerika kaynaklı, Arap türü, yüksek kaliteli kahve çekirdeklerinden harmanlanan ve tercihen kömür ateşinde (közde) ağır ağır, titizlikle kavrulan Türk Kahvesi, çok ince öğütülür. Bir cezve yardımıyla oda sıcaklığında su ve isteğe göre şeker ilave edilerek pişirilir, bir fincana iki çay kaşığı kahve atılır. Küçük fincanlarla servis yapılır. Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmaları Derneği'ne göre ölçüsü 70 ml. fincan başına Türk kahvesi ölçüsü 7-8 gramdır. İçilmeden önce telvesinin dibe çökmesi için kısa bir süre beklenir. Su, kahvenin sonunda değil; içilmeden önce tüketilmektedir. Ayrıca, dünya genelinde espresso ile birlikte en çok tüketilen kahve türüdür ve hemen hemen her tür restoranın menüsünde bulunur.

Günün her saatinde kitap ve güzel yazıların okunduğu, satranç ve tavla oyunlarının oynandığı, şiir ve edebiyat sohbetlerinin gerçekleştiği kahvehaneler ve kahve kültürü, dönemin sosyal hayatına damgasını vurdu. Saray mutfağında ve evlerde yer bulan kahve, zamanla büyük bir popülerlik kazandı ve çok miktarda tüketilmeye başlandı. Çiğ kahve çekirdekleri tavalarda kavrulduktan sonra dibeklerde dövülerek cezvelerde pişirilerek içiliyor ve en itibarlı dostlara büyük bir özenle ikram ediliyordu. Kısa sürede, hem İstanbul'a yol düşen tüccarlar ve seyyahlar hem de Osmanlı elçileri sayesinde Türk Kahvesi'nin lezzeti ve ünü önce Avrupa'yı, ardından tüm dünyayı sardı.


2013 yılında Türk kahvesi kültürü ve geleneği, UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil edildi.

Kültürel etkisi

İngilizler'deki çay saati geleneğine benzer şekilde, kahvenin de Türk toplumunda belirli bir zamanı vardır; genellikle sabah ve öğlen öğünleri arasında tüketilir. Türkçe'de günün ilk öğünü anlamına gelen "kahvaltı" sözcüğü, kahve içimi öncesi yenilen şeyleri ifade eder. Türk kahvesi, kahve falı ile geleceği anlatmak için kullanılan tek kahve türü olup, kahvehanelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dini bayramlar ve "kız isteme" törenlerinin geleneksel bir öğesi olarak ön plana çıkmıştır. Bu kültür, bir Türk atasözünde desteklenmiş ve "Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır" şeklinde ifade bulmuştur. Yunanistan'da, kahvenin adı Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra kahve endüstrisi tarafından değiştirilmiştir.

Lezzet analizi

Hafif kavrulmuş Türk kahvesinde 50, orta kavrulmuş kahvede 59 ve çok kavrulmuş kahvede 65 farklı tat ve koku maddesi bulunmaktadır. Ayrıca, hafif kavrulmuş kahvede ekşi ve tatlı, meyvemsi özellikler bulunurken; orta kavrulmuş kahvede kavrulmuş, baharatımsı, odunumsu, meyvemsi ve tütünümsü özellikler; çok kavrulmuş kahvede ise kavrulmuş, acı, baharatımsı, odunumsu ve toprağımsı tat ve koku bulunmaktadır. Bununla birlikte, kakule bitkisinin çekirdeklerinin kurutulması ve öğütülmesi sonucu ortaya çıkan, Kakule tozuyla yapılan Kakuleli Türk Kahvesi gibi farklı tatlar katan çeşitleri de bulunmaktadır. Türk Kahvesi, 2 fl oz fincan başına 50 mg kafein içerir.

Özelliği

Dünyada ocak üzerinde pişirilen tek kahve özelliğini taşımaktadır.

Ayrıca bakınız

• UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri
• Nohut kahvesi

Türk Kahvesi Çekirdeği Nereden Gelir?

Türk kahvesi, çok ince şekilde çekilmiş kahve çekirdeklerinin kaynamış su ile demlenmesiyle yapılan bir kahvedir. İsmi Türk kahvesi olmasına rağmen çekirdekleri Brezilya’dan gelmektedir. Getirilen çekirdekler Türkiye’de kavrulup paketlenmektedir. Yemen’den Türkiye’ye gelen kahvelerin ünü dünyaya yayıldıkça, Yemen’in üretimi biraz yetersiz kalmıştır. 1600’lü yıllardan sonra iklimi kahve yetiştirmeye elverişli topraklar olan Brezilya, Jamaika, Küba ve Kolombiya üretime başlamıştır. Türkler, kendi damak tatlarına hitap eden kahveyi Brezilya’da bulmuşlardır. 1700’li yıllardan itibaren Türkiye kahvesini Brezilya’dan almaktadır.

Türk Kahvesi Çeşitleri Nelerdir?

Türkiye'nin kahve kültürü, Türk kahvesi tarihinden günümüze hızla gelişim göstermiştir. Geleneklerimize ve kültürümüze kök salmış olan kahve, 40 yıllık hatırı olan bir vefa göstergesinin simgesi haline gelmiştir. Kahve denildiğinde ilk akla gelen, bol köpüklü bir Türk kahvesidir. Türkiye'de oldukça yaygın bir tüketimi bulunan bu kahve çeşidi, genellikle ikram edilmeden önce kişilere nasıl içtikleri sorularak hazırlanır. Her fincan için cezveye konulan bir fincan su ve iki tatlı kaşığı Türk kahvesi, ısınmadan önce karıştırılmalıdır. Ardından, cezve kısık ateşte yavaş yavaş demlenmelidir. Türk kahvesi ne kadar kısık ateşte pişerse, o kadar lezzetli olur. Kaynamaya başlayan kahvenin köpükleri özgün fincanlara alındıktan sonra tekrar iyice kaynatılıp servis edilir. Son dönemde Türk kahvesinin yoğun tüketimi, kahve yapımını hızlandıran Türk kahvesi makinelerinin hemen hemen herkesin evinde bulunmasına neden olmuştur. Ülkemizde birçok farklı Türk kahvesi çeşidi bulunmaktadır.

Sade Türk Kahvesi

Sade Türk kahvesine şeker eklenmemektedir. Cezvenin içerisine bir fincan su ve bir tatlı kaşığı kahve eklenerek kısık ateşte pişirilen kahve çeşididir.

Az Şekerli Türk Kahvesi

Az şekerli Türk kahvesi için cezveye bir fincan su, bir tatlı kaşığı kahve ve yarım çay kaşığı şeker eklenerek kısık ateşte pişirilmektedir.

Orta Şekerli Türk Kahvesi

Orta şekerli Türk kahvesi, az şekerli Türk kahvesinden biraz daha tatlıdır. Cezveye bir fincan su, bir tatlı kaşığı kahve ve bir çay kaşığı şeker ilave edilerek pişirilen kahvedir.

Şekerli Türk Kahvesi

Bir fincan su, bir tatlı kaşığı kahve ve iki çay kaşığı şekeri cezveye ilave ederek kısık ateşte pişirilen Türk kahvesi çeşididir.

Sütlü Türk Kahvesi

Türk kahvesinin kendine has sert tadını yumuşatmak için içine ayrıca süt eklenerek yapılan Türk kahvesi türüdür. Aynı ölçülerde bir tatlı kaşığı kahve, isteğe göre şeker ve cezveye bir fincan su yerine süt konularak pişirilen kahvedir.

Dibek Türk Kahvesi

Dibek Türk kahvesi pişirme yöntemi ile değil kahvesinin öğütme biçimi ile ünlü bir kahve çeşididir. Türk kahvesinde kullanılan çekirdeklerin değirmenlerde ya da Türk kahvesi öğütme makinelerinde değil, taş ve içi oyuk olan havanlarda tokmak ile dövülerek elde edilen kahvedir. Aromasının daha çok ortaya çıkmasını sağlayan bu yöntem ile daha yoğun kıvamlı ve daha yumuşak içimli bir kahvedir. Cezveye bir fincan su, bir tatlı kaşığı dövülmüş dibek kahvesi, yarım tatlı kaşığı Türk kahvesi ve isteğe göre şeker ilave edilerek kısık ateşte pişirilen kahve çeşididir.

Menengiç Türk Kahvesi

Çedene kahvesi olarak da bilinen Menengiç Türk kahvesi, çekirdek olarak yabani Antep fıstığı ağacı olarak bilinen menengiç bitkisi meyveleri kullanılarak hazırlanan kahve çeşididir. Bu bitkinin meyveleri kurutularak öğütülür ve kahve haline gelir. Cezveye bir kahve fincanı süt, bir tatlı kaşığı menengiç kahvesi ve isteğe bağlı şeker konulup önce iyice karıştırılarak kısık ateşte pişirilen kahvedir. Süt yerine su ile de yapılabilmektedir.

Süvari Türk Kahvesi

Tarsus usulü Süvari Türk kahvesi ince belli çay bardağında ikram edilir. Normal Türk kahvesine göre az köpüklü, az şekerli veya şekersiz sunulmaktadır. Bu kahve çeşidi çift kavrulmuş kahve çekirdeklerinin öğütülmesinden elde edilen kahve ile yapılmaktadır. Bir çay bardağı su, bir tatlı kaşığı çift kavrulmuş Türk kahvesi ve isteğe bağlı şeker ilave edilerek orta ateşte yavaş yavaş karıştırılarak yapılmaktadır.

Kumda Türk Kahvesi

Kumda Türk Kahvesi, cezvenin ya da fincanın sıcak kumun içine gömülerek yapıldığı kahve çeşididir. Dengeli ısı dağılımı sayesinde kumda yapılan kahvenin tadı daha lezzetlidir. Geleneksel Türk kahveleri gibi hazırlanışı aynıdır. Tek farkı ocaktaki ateşte değil, sıcak kuma gömülerek pişirilmesidir.

Kaynakça

1. ^ "Türk kahvesi tarihçesi". Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmalar Derneği. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2016.
2. ^ "Bol Köpüklü Türk Kahvesinin Sırrı". Haber 365. 19 Kasım 2012. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
3. ^ a b "Türk Kahvesi'nin tarihçesi". Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmaları Derneği. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2014.
4. ^ "Türk Kahvesi'nin bilinmeyenleri". Sabah. 8 Şubat 2013. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
5. ^ Evren, Burçak. Eski İstanbul'da kahvehaneler, Milliyet yayınları. ISBN 975-325-240-4
6. ^ a b Parlayan, Ayşegül (Haziran-Temmuz 2015). "Yemen'den İstanbul'a 500 yıllık öykü". Atlas Tarih, 34. s. 14.
7. ^ "Türk Kahvesi dünyaya tanıtılıyor!". Magazin. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
8. ^ "Türk Kahvesi Hangi Suyla Yapılır? - Bi'kahve Arası". www.bikahvearasi.com. 16 Ocak 2023. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.