Kripto Para Kaldıraçlı İşlemler ve Risk Yönetimi- Bulb-vip

97nR...Npt9

12 Jan 2024

198

Kripto paraların yine alev aldığı günler yaşıyoruz. Pandemi nedeniyle artan risk iştahı ile birlikte ülkemiz kripto para piyasalarında en aktif ülkelerden biri konumuna geldi. Ancak gerek sosyal medya gerekse diğer mecralarda gördüğümüz yanlış yatırımlar, yanlış risk yönetimi gibi sebeplerden ciddi kayba uğrayan insanlar mevcut, her geçen gün yenileri ekleniyor bu insanlara. Özellikle kaldıraçlı işlemlerin borsalar ve bazı fenomenler tarafından komisyon kazanmak için ciddi şekilde pazarlanması ile bilinçsiz bir şekilde, çabuk para kazanmak için kaldıraçlı işlemler de açmaya başladı çoğu yatırımcı. Kaldıraçlı ya da spot işlemler farketmez, eğer doğru risk yönetimi yapılmazsa sürdürülebilir bir karlılık elde etmek pek mümkün gözükmüyor.

Spot vs Kaldıraçlı İşlemler

Kaldıraçlı işlemlerin spot işlemlerden farkı, elinizdeki paranın sıfırlanma durumudur. Basit bir örnek ile anlatmak gerekirse, elimizde yatırım yapmak için $1000 paramız var. Araştırdık XYZ adında bir kripto para bulduk ve anlık değeri $10. Spot piyasadan işlem yapmak istersek $1000 karşılığında 100 XYZ satın alabiliriz. Yatırımımızın tamamını kaybetmek için XYZ’nin değerinin $0 olması gerekiyor.
Birde kaldıraçlı işlem tarafından bakalım. Yine elimizde $1000 paramız var ve yine XYZ ile alım/satım yapacağız. XYZ’ye çok güveniyorum ve yakın zamanda değerleneceğini düşünüyorum. Spot piyasada 100 XYZ alabilirken, kaldıraçlı işlemlerde örneğin kaldıracımı 10 ayarlarsam $1000 ile 1000 XYZ alabilirim. Bu ne demek? Ben $1000 anaparam ile $10.000'lık işlem açmış oluyorum. Artık hem karım, hem zararım 10 kat fazla. O zaman şunu rahatlıkla söyleyebiliriz, eğer XYZ’nin değeri %10 düşerse ben bunu %100 olarak hissedeceğim. Bu da benim paramın sıfıra inmesi durumunu gerçekleştirmiş oluyor. $10'dan $9'a düşerse ben elimdeki $1000'ı kaybetmiş oluyorum. Burada açıkladığım durumu anlayamıyorsanız, lütfen kaldıraçlı işlemlerden uzak durun.

Risk Yönetimi Nedir?

İnsanlar risk yönetimi deyince hemen bir duraksıyor, sanki bir uzay bilimiymiş gibi çekiniyor. Aslında gündelik hayatımızda bile farkında olmadan bir çok konuda risk yönetimi uyguluyoruz. Sabah işe giderken alacağınız kahvaltı için bile risk yönetimi uyguluyorsunuz, poğaça alırsanız 2–3 saat sonra mide yanması yaşama riskiniz var, bunu ön görüp o poğaçayı alıyorsunuz. Bu risk sizin şu an almak istediğiniz bir risk değilse farklı bir alternatife yöneliyorsunuz.
Matematiksel olarak değerlendirmek gerekirse paranızı doğru yönetirseniz ve uzun vadede belli oranları yakalarsanız sürdürülebilir bir karlılık elde etmiş olacaksınız. Yazının ilerleyen bölümlerinde ayrıntıları ile değineceğim.

Riske Edilecek Anapara Miktarı

Bu konuda herkesin risk iştahı farklıdır ancak tecrübeli kişilerin söyledikleri ve piyasadaki genel kanı başlangıç aşamasında bir işlem için anaparanızın %3'den fazlasını risk etmemeniz. Bu genelde yanlış anlaşılıyor, burada %3 demek bir işlem için açacağınız pozisyon büyüklüğü değil, işlem istediğimiz gibi gitmez ve stop olursak kaybedeceğimiz miktardır. Hemen bir örnek ile açıklayalım.
$1000 anaparamız ile devam ediyorum. Bunun %3'ü $30 ediyor. Eğer ben bir pozisyon açacaksam maksimum $30 kaybedecek şekilde stop olmalıyım. $1000 anaparamızın tamamı ile spot piyasadan $10 olan XYZ kripto parasında 100 tane aldık diyelim. Eğer XYZ kripto parası $10'dan $9.70'e düşerse ben %3 kaybetmiş oluyorum ve burada stop oluyorum. Yazının ilerleyen kısımlarında bununla ilgili ayrıntılı bilgi vereceğim, stop olacağınız yerin bu şekilde belirlenmesi pek doğru değil, sadece konuyu anlamanız adına bu şekilde örneklendirdim.

Kaldıracı Nasıl Belirleyeceğiz?

Özellikle twitter’da ciddi bir psikolojik şiddet ile karşı karşıya herkes. Binance, FTX gibi kaldıraçlı işlem yapılabilen borsaların anlık kar/zarar yüzdesini sosyal medyada paylaşılmaya uygun bir halde pazarlaması bunu mümkün kılıyor. Bu arada borsaların bu pazarlama stratejilerini kendileri için oldukça başarılı buluyorum, kim akıl ettiyse tebrikler. Düşünün siz bir işlem açtınız, %2 gibi bir kar ettiniz. Twitter’da geziyorsunuz, bir hesap %500 kar ettiği bir görsel paylaşmış.
ss from Humayun MHA
Oldukça moral bozucu değil mi? Siz %2 ile yetinirken başkaları parasını 5-10 kat arttırıyor. Altında yatan matematiği oturttuğunuz zaman 20x değil 75x de işlem açabilirsiniz. Ama bunun farkında olmadan rastgele, “20x açayım abi” derseniz, sonunu biliyorsunuz, bilmiyorsanız da öğreneceksiniz :) Gelin matematiğe bakalım.
$1000 olan paramız ile kaldıraçlı olarak XYZ işlemi açalım. Teknik analiz bildiğinizi varsayarak, bir analiz yaptığımızı varsayalım. XYZ $10 anlık olarak. Siz $9.50 lerde bir destek olduğunu teknik analiz ile gördünüz. Hedef olarak da $12.00 hedefliyorsunuz. Eğer XYZ $9.50 altına sarkarsa $9.20 civarında stop olmak sizin için mantıklı teknik analizimize göre.
İŞTE O MUHTEŞEM TEKNİK ANALİZ
Bu tabloya göre stop seviyemiz, giriş seviyemizden %3.16 uzaktaymış. Hedefimiz ise giriş seviyemizden %26.32 uzakta. Kaldıraç miktarımızı belirlemek için Binance üzerindeki hesap makinesinden faydalanacağız.
Hesap makinesi açıldığında varsayılan olarak 20x seçili gelir. Böyle kalsın, biz entry price yazan yere giriş fiyatımız olan $9.50'yi, exit price yazan yere ise stop olacağımız fiyat olan $9.20'yi yazacağız. Quantity olan yere de şimdilik sadece 1 yazalım ve altındaki calculate butonuna basalım. (XYZ diye bir coin olmadığı için BTC üzerinden hesaplama yapacağız.)
Sağ tarafta hesaplama sonucunu görüyoruz. Burada şuan sadece ROE kısmına odaklanalım. -63.16% dediği şey aslında biz $9.50'den 20x kaldıraç ile $9.20 de stop olursak riske ettiğimiz anaparadan ne kadar kaybedeceğimizi görüyoruz. Eğer işlem açmak için bütün bakiyemiz olan $1000'ı kullanırsak ve stop olursak $663 bir zararımız olacak kabaca. Mantıklı mı? Değil. O sebeple yazının başında bahsettiğim %3 kuralını buraya uygulayacağız. Buna geçmeden önce, ROE kısmını optimize etmemiz lazım. Ben genelde açacağım işlemleri çok kısa tutmadığım için bu ROE rakamını %75'den yukarı taşımıyorum. Çünkü “funding fee” gibi durumlar var ve pozisyon büyüklüğümü stop seviyemin daha üstünde likidite etmeyecek şekilde ayarlamak istiyorum. Tekrar etmekte fayda var, funding fee nedir gibi sorular soruyorsanız, lütfen kaldıraçlı işlemlerden uzak durunuz.
Şu an -63% olan ROE’mi -75% olana kadar kaldıraç miktarımı arttırıyorum, 21x, 22x, 23x ve en sonunda 24x’de ROE rakamı -75.79% oluyor. Benim için uygundur. Şimdi sırada pozisyon büyüklüğümüzü ayarlamak kalıyor. Bunun içinde quantity yazan kısımda oynamalar yapacağız. Bir önceki hesaplama sonucuna göre bu pozisyonu açabilmek için (initial margin yazan kısım) $0.40 bakiyeye ihtiyacımız var ve stop olursak $0.30 kaybedeceğiz. Bizim ise $1000 paramız var ve %3 kuralına göre $30 kaybetmeyi göze alabiliyoruz her bir işlemde. Demek ki bizim PNL yazan yerde -$30'a yakın bir değer görmemiz lazım. Bunu sağlamak için daha önce 1 yazdığımız quantity değerini arttırıyorum. Kabaca 100 yazarsam $30 kaybedeceğim.
Evet şimdi neler yaptık üzerinden geçip bir toparlayalım. XYZ için $9.50 seviyesinden bir işlem açma potansiyeli gördük, $9.20 altına düşerse stop olmaya karar verdik. Bunun için 24x kaldıraç ile $39.58 bakiyemizi bloke ederek $30 zararı göze aldığımız bir pozisyon oluşturduk. Peki işlem stop olmaz ve kar edersek?
Aynı ekranda diğer ayarları bozmadan sadece exit price yazan yeri $12 olarak güncellersem işlemin sonunda %631 karla $250 kazanmış olacağım. Tabii gerçek hayatta bu kadar büyük hedeflerin gerçekleşmesi çok sık rastlanmasada sadece bir örnek olduğunu aklınızdan çıkarmayın.
$1000 bakiyemizden $40 ayırdık, $250 kazanma ihtimali için $30 riske ettik. Hala farklı işlemlerde kullanabileceğim $960 daha anaparam mevcut.
Aynı işlemi spot piyasada yapmak isteseydik, neredeyse tüm bakiyemiz ile işlem açmak zorunda kalacaktık. $9.50'dan 100 adet XYZ alıp ($950 bakiyemizi bloke ediyoruz), $9.20'ye düşerse $30, $12'ye çıkarsa $250 para kazanacağız.
Aslında kaldıraçlı işlemler, kişiye 20x’ler 100x’ler vererek kolay yoldan hızlıca zengin olma aracı değil, elinizdeki bakiyeyi efektif kullanmanızı sağlayan bir araçtır. Spot piyasadan aynı bakiye ile sadece 1 işlem açabilirken, kaldıraçlı işlemler ile aynı riski alarak yaklaşık 25 farklı işlemi aynı anda açabilir oluyorsunuz.

Risk to Reward Ratio

Risk to reward ratio kavramı, riske ettiğimiz para karşısında kaç kat para kazanacağımızı söylüyor. Matematiksel olarak yukarıdaki işlemden yola çıkarsak, pozisyonumuzu açarken $30 riske ettik. Ne için riske ettik? $250 kazanmak için. O halde $250/$30 dan yuvarlarsak 8 kat kar elde edebiliriz. Böylesi bir yatırım hepimiz için oldukça caziptir. Daha düşük bir hedef ile işleme girseydik, örneğin $30 riske edip $15 kazanmak gibi bir hedefimiz olsaydı bu pek mantıklı olmayacaktı. Genelde bu oranın minimum 1 olması mantıklı olacaktır. 1'in altına düştüğümüz zaman ise gereksiz bir risk almış olacağız (kazanma oranımızın yüksek olması gerekir). Bu hesaplama genelde R birimi ile ifade edilir. Örneğin 8 kat kar hedefliyorsak bu pozisyon 8R değerindedir.

Win Rate

Win rate, yani türkçesi kazanma oranımız. 100 trade yaptınız, bunlardan 60 tanesi sizin istediğiniz gibi, 40 tanesi ise sizin istemediğiniz gibi gitti ve stop oldunuz. Bu durumda kazanma oranımız %60 oluyor. Bu ne için gerekli diye sorarsanız, aslında yukarıda bahsettiğimiz risk to reward ratio ile win rate birbiri ile ilişkili iki kavramdır ve uzun vadede sizin kar edeceğinizi ya da zarar edeceğinizi söyler. Birazdan aşağıda açıklayacağım.

Breakeven

Breakeven kelime anlamı olarak kafa kafaya gelmektir. Yaptığımız işlemler sonucunda ne kar ne de zarar ediyorsak aslında breakeven seviyesindeyizdir. Bu sanılan aksine oldukça olumludur. Çünkü neredeyse işlem yapan çoğu trader zarar ediyor :) Yani eğer siz belirli bir sayıda pozisyon açıp kapadıktan sonra breakeven noktasında iseniz sıkıntı yok, öğrenmeye ve gelişmeye devam :)
Şimdi gelelim bu 3 maddenin birleşimi bize ne ifade edecek noktasına.
https://www.newtraderu.com/2015/01/14/why-big-wins-small-losses-profitability/
Az öncede dediğim gibi, işlem açanların çok büyük bir kısmı zarar ediyor. Şimdi matematiksel olarak, risk to reward ve win rate oranımıza göre breakeven noktasına gelmemiz için ne lazım onu gösteren bir tablo görüyorsunuz.
1:1 riske ettiğimiz bir senaryo için, $30 kazanmak için $30 riske ettik. Hep aynı oranlar ile işlem açarsam, açtığım işlemlerden sürekli biri kazanıp biri kaybetse (%50 win rate), ben breakeven noktasında olurum. Çünkü riske ettiğim ve kazandığım miktarlar aynı ve her iki işlemden birini kazanıyorum. Bu tabloya çok iyi bakın, çünkü bu tablo size nasıl kar edeceğinizi değil, nasıl zarar etmeyeceğinizi anlatıyor. Bir trader uzun vadede para kaybetmemeli. Para kaybederse oyun dışında kalır. Örneğin siz ortalama $30 riske edip $60 kazanıyorsanız (risk 1: reward 2), kazanma oranınız %33’den az olmamalı. Eğer %20 oluyorsa kazanma oranınız, siz uzun vadede zarar edeceksiniz demektir.
Peki karlı işlemlere bakalım. Her seferinde 1 riske edip 2 kazanıyoruz diyelim. Breakeven noktasında kalmamız için minimum %33 kazanma oranına ihtiyacımız var yukarıdaki tabloya göre. Peki biz kazanma oranımızı %50’ye çıkarırsak? O zaman işte sonuç basitçe aşağıdaki gibi oluyor;
$30 riske ettik, $60 kazandık (win)
$30 riske ettik, $30 kaybettik (loss)
$30 riske ettik, $60 kazandık (win)
$30 riske ettik, $30 kaybettik (loss)
Bu böyle devam ediyor ama sonuca bakalım, toplamda 2 kez kaybettik, 2 kez kazandık. Toplam kaybettiğimiz miktar $60, toplam kazandığımız miktar $120. Tebrikler, $60 kar ettiniz.
Bunu bir simulasyona sokarsak ne olacak? $1000 anaparamız var, her işlemde anaparamızda %3 riske ediyoruz, 1 riske edip 2 kazanıyoruz ve kazanma oranımız %50. 100 işlem sonunda ortalama ne durumda olacağız?
Bu bir simulasyon ve bizim için aynı döngüyü 20 kez tekrar edip ortalama bir sonuç çıkarıyor. Avg. performance yazan kısma bakarsanız toplam 2000 işlemi simüle edip bize %282 karlı olacağımızı söylüyor. Tabii ki gerçek hayat bu şekilde olmayabilir ancak rakamları kafanızda canlandırmanız için oldukça iyi bir örnek olduğunu düşünüyorum.
Kendi oranlarınızı girerek aynı simülasyonu test etmeniz için aşağıdaki linkten faydalanabilirsiniz:
http://www.equitycurvesimulator.com
Özellikle trade etmeye yeni başlayan arkadaşlarda sıkça görülen, “%3 ne abi ya” kafası, all in girme isteği için iyi bir hesaplama olduğunu düşünüyorum. Bana kalırsa yeni başlıyorsanız %3 bile değil, %1 ile işlem açmanız gerekiyor. Çünkü burada daha öğrenmeniz gereken max drawdown ve consecutive loses gibi kavramlar mevcut. Arka arkaya 10 işleminizin de kaybetmeyeceğini bilemezsiniz.