TARİH ÖNCESİNE BAKIŞ
İlk Yerleşim Yeri "ÇATALHÖYÜK"
ÖZET
Çatalhöyük, Konya'nın Çumra ilçesinde bulunan, MÖ 7.500 ile 5.700 yılları arasında varlığını sürdürmüş bir Neolitik Çağ yerleşim yeridir. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Çatalhöyük, insanlık tarihinin önemli dönüm noktalarından biri olan yerleşik hayata geçişi ve tarım devrimini temsil etmektedir.
GİRİŞ
Çatalhöyük, MÖ 7.500 ile 5.700 yılları arasında varlığını sürdürmüş bir Neolitik Çağ yerleşim yeridir. Yerleşim, yaklaşık 10.000 nüfusa ev sahipliği yapmaktaydı. Çatalhöyük'te, avluları ve ortak kullanım alanları olan evler, tapınaklar, mezarlar ve depolama alanları gibi çeşitli yapılar bulunmaktadır.
Çatalhöyük'ten önce, insanlar avcılık ve toplayıcılık yaparak geçinmekteydi. Bu dönemde, insanlar sürekli hareket halindeydi ve kalıcı bir yerleşim yeri kurmuyorlardı. Çatalhöyük, insanların yerleşik hayata geçişinin ve tarım devriminin en önemli örneklerinden biridir.
Çatalhöyük'te yapılan kazılarda, duvar resimleri, heykeller, mücevherler ve diğer sanat eserleri bulunmuştur. Bu eserler, Çatalhöyük'ün sakinlerinin sanatsal yeteneklerini ve kültürel yaşamlarını göstermektedir.
Çatalhöyük, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. Yerleşim, günümüzde de kazı çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmalar, Çatalhöyük'ün sırlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır.
Çatalhöyük'ün ilk toplu yerleşim yeri olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar olsa da, günümüzde genel olarak bu görüş kabul edilmektedir.
- Yerleşimciliğe geçiş: Çatalhöyük, avcılık ve toplayıcılıktan yerleşik hayata geçişin en önemli örneklerinden biridir. Yerleşimin sakinleri, tahıl, baklagiller, sebze ve meyve yetiştiriciliği yapmakta ve evcil hayvanlar beslemekteydi.
- Tarım devrimi: Çatalhöyük, tarım devriminin de merkezi olarak kabul edilmektedir. Yerleşimin sakinleri, buğday, arpa, mercimek, fasulye, bezelye, kabak, patlıcan ve üzüm gibi bitkileri yetiştirmektedir. Bu bitkilerin yetiştirilmesi, insanların beslenme alışkanlıklarını ve yaşam tarzlarını önemli ölçüde değiştirmiştir.
- Kentleşme: Çatalhöyük, dünyanın en eski kentlerinden biridir. Yerleşim, yaklaşık 10.000 nüfusa ev sahipliği yapmaktaydı. Çatalhöyük'te, avluları ve ortak kullanım alanları olan evler, tapınaklar, mezarlar ve depolama alanları gibi çeşitli yapılar bulunmaktadır.
- Sanat ve kültür: Çatalhöyük, sanat ve kültür açısından da zengin bir geçmişe sahiptir. Yerleşimde, duvar resimleri, heykeller, mücevherler ve diğer sanat eserleri bulunmuştur. Bu eserler, Çatalhöyük'ün sakinlerinin sanatsal yeteneklerini ve kültürel yaşamlarını göstermektedir.
SONUÇ
Çatalhöyük'ün tarihi önemi ve sırları, birçok belgeselde konu olmuştur. Bu belgesellerden bazıları şunlardır:
- Çatalhöyük: Gizemli Tarih (TRT Belgesel, 2022)
- İnancın Hikayesi: Çatalhöyük (National Geographic, 2015)
- Çatalhöyük: Dünyanın İlk Şehri (BBC, 2012)
- Çatalhöyük: Ölü Şehir (History Channel, 2011)
Amerikalı aktör Morgan Freeman, 2015 yılında National Geographic kanalında yayınlanan "İnancın Hikayesi" adlı belgesel serisinin dördüncü bölümünde Çatalhöyük'ü ziyaret etti. Bu bölümde, Freeman, "Yerleşik çiftçi toplulukların doğuşu ile tek tanrılı dinlerin doğuşu bağlantılı mı?" sorusuna yanıt arıyordu.
Freeman, Çatalhöyük ziyareti hakkında şu yorumu yaptı:
"Çatalhöyük, insanlığın en eski yerleşim yerlerinden biri. Yerleşim, yerleşik hayata geçişin ve tarım devriminin önemli bir dönüm noktasıdır. Çatalhöyük'te yaptığım araştırmalar, tek tanrılı dinlerin doğuşuna dair önemli bilgiler sağladı. Yerleşimdeki tapınaklarda bulunan heykeller ve diğer sanat eserleri, insanların dini inançlarını ve uygulamalarını anlamamıza yardımcı oldu. Çatalhöyük, insanlığın dinsel tarihini daha iyi anlamamıza yardımcı olan önemli bir yer."
Çatalhöyük, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. Yerleşim, günümüzde de kazı çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmalar, Çatalhöyük'ün sırlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır
