Tekrar merhaba arkadaşlar,
Hızlı öğrenelim seri 2'ye hoş geldiniz. Önemli bilgileri aktarmaya devam ediyoruz. İyi okumalar:

Peki işlem ücretleri nasıl düşürülebilir?

Yazının konusu Ethereum ve Rollups olduğu için bundan sonrası için yazının odak noktası Ethereum olacaktır.
Şimdi yazının burasına kadar elimizdeki problemleri ve olası çözümleri konuşalım.
İşlem ücretleri pahalı çünkü kalabalık, herkes bloklara girmeye çalışıyor. Açık artırma usülü mevcut. Blokların kapasitesi belli, artıramıyoruz çünkü blokzincir merkezileşiyor. Hızlandıramıyoruz, herkesin interneti buna yetmeyecek. O zaman tek yöntem var: (Sharding de bu sorunun çözümüdür ancak bu yazının konusu olmadığından atlıyorum).
Kalabalığı azaltmak ve kompleks işlemleri çok daha basitleştirmek.
Örneğin Uniswap v3 için likidite eklemek 450.000 Gas yerine çok daha düşük olsa, hem Gas miktarı düşecek ve az işlem ücreti ödenecek, hem de 15.000.000 Gas Limit’i olan bloklarda çok daha az yer kapatılacağından blok yarışına girilmeyecek.
İşte Rollups teknolojisi burada ortaya çıkıyor. Rollups der ki:
“Bu kompleks işlemleri Ethereum dışında küçültüp, küçük ve çok az kompleks olan bu işlemleri Ethereum ağına işleyelim. Böylelikle işlemler Ethereum ağının güvenliğinde olsun ve ucuzlasın.”
Arbitrum, Optimism, Loopring, zkSync, StarkWare (StarkWare üzerindeki dYdX, DeversiFi, ImmutableX), Loopring, Hermez, Aztec vb. teknolojilerin hepsi Rollup’tır.
Peki neden Rollup teknolojileri üzerinde yoğunlaşılmaktadır? Polygon gibi diğer yöntemler neden daha az tercih edilmektedir veya kabul görmemektedir?
Çünkü Polygon bir “Sidechain”dir. Sidechain’ler adından anlaşılacağı üzere yan bir blokzincir olup Ethereum ağından tamamen bağımsızdır. Kendi düğümleri ve blok üreticileri vardır.
Dolaylı yoldan bakılacak olursa Polygon ağının Binance Smart Chain gibi EVM çalıştıran zincirlerden pek farkı yoktur. Gerçi Polygon ağı üzerinde Ethereum zincirine “checkpoint” dediğimiz bir sistem ile ekstra onay gitmektedir ancak konu dışı olduğundan detaylandırmayacağım. Özetle; Sidechain’ler, yani Polygon, tamamen ayrı bir zincir olduğundan Ethereum için gerçek bir ölçekleme metodu değildir. Sidechain’ler sadece Ethereum’daki kalabalığı kendi zincirlerine taşımaktadır (Polygon üzerinde Sidechain’den ayrı olarak Rollup teknolojisi de geliştirilmektedir).
Eğer Ethereum’u ölçeklemek istiyorsak, Ethereum ağının güvenliğini ve merkeziyetsizliğini bozacak hiçbir metot kabul edilemez, dolayısı ile Ethereum’u ölçeklememiş sadece Ethereum kullanıcılarını farklı zincirlere göndermiş oluruz.
Diğer ölçekleme teknolojileri olan State Channels (Raiden Network) ve Plasma (OMG Network) aslında Rollups’lardan çok daha hızlıdır. Fakat Rollups’larda ısrar edilmesinin sebebi ise yukarıda bahsedilen teknolojilerin EVM çalıştırmayışıdır.
EVM (Ethereum Virtual Machine) olarak geçer. Detaya inmeden; Uniswap, AAVE, CurveFinance vb. DeFi protokolleri EVM sayesinde çalışmaktadır. Eğer bir zincir EVM desteklemiyor ise bunun ölçeklenme açısından çok önemi yoktur çünkü yukarıda bahsettiğimiz gibi kompleks işlemler zaten EVM’yi fazla çalıştıran işlemlerdir ve önemli olan EVM’yi çok çalıştıran işlemleri küçültüp sistemi hızlandırmaktır.
Konumuza dönecek olursak, Ethereum için tek bir Rollup teknolojisi yoktur. Bir çok farklı ekip yukarıda bahsedilen bir çok Rollup teknolojisi geliştirmektedir. Kafa karışıklığının aslında bir sebebi de bu kadar çok Rollup teknolojisinin olmasıdır.
Bu kadar fazla Rollup teknolojisinin olması kafanızı karıştırmasın. Her blokzincirde olduğu gibi Rollup teknolojilerinde de bazı Rollup’lar başarılı olacakken diğer Rollup’lar maalesef fazla rağbet görmeyecektir. Burada kafanızı karıştıran asıl şey Rollup’ların kullandığı farklı teknolojilerdir. Bu kadar fazla Rollup aslında ikiye ayrılıyor:
ZK-Rollups ve Optimistic Rollups

En önemli konulardan birine geldik ve tabii ki bu konuya serimizin 3 yazısında ayrıntılı olarak gireceğiz.
Katkılarından dolayı tobbykitty abimize tekrar teşekkür etmeyi bir borç bilirim :)

Sağlıklı, mutlu ve huzurlu kalın...