Monad'a dair beklenti neden bu kadar büyük?
Bu yazıda Monad, Ethereum, Solana, EVM hakkında bilgiler bulabilirsiniz. Monad'ın farklarınının anlaşılması için 2 örnek de ekledim.
Monad bir L1 blockchain. Ethereum, Solana gibi. Ethereum güvenli & ekosistemi büyük ama pahalı, Solana hızlı & ucuz ama nispeten merkezi.
Peki Monad rakiplerinin iyi yanlarını alıp tek bir potada eritebilir mi? Şimdi detaylara bakalım.
Rakiplerin güçlü yanları:
En büyük ekosistem Ethereum'da. Ethereum üzerinde sayısız akıllı kontrat ve merkeziyetsiz uygulama var.
Monad'ın bu uygulamaları üzerine çekebilmesi için EVM uyumlu bir blockchain olması + daha iyi EVM standartlarına ulaşması gerekiyor.
EVM: Ethereum Virtual Machine. Bu kavramı Ethereum'un omurgası gibi düşünebilirsiniz. Akıllı kontratların ve merkeziyetsiz uygulamaların çalışabilmesini sağlıyor.
Daha iyi bir EVM? Şimdikinin sorunu ne?
Ethereum'da 12 saniyede 1 blok üretiliyor. Bu 12 saniyenin ~0.1 saniyesi execution (işlemlerin işlenmesi) için kullanılıyor. Kalan ~11.9 saniye consensus (onaylayıcıların anlaşması) için kullanılıyor.
Monad ekibi diyor ki:
Ethereum e->c->e->c şeklinde gidiyor ve yavaş.
Not: execution/işlemler (e), consensus/onay (c).
Biz e->e->e yapalım hatta bunları paralel yapalım. Böylece c'yi beklemediğimiz için bir sürü zaman kazanırız. Consensus da her execution için ilerlemeye devam etsin. İşlemlerin sıralaması değişmesin, ancak işlemler paralel hale getirilince verim iyice artırılmış olur.
Genelde bu konuyu net anlatabilmek için çamaşır + kurutma + katlama + istifleme örneği veriliyor. İşlemleri alttaki görseldeki gibi paralel hale getirdikten sonra MonadBFT ile yüksek hızlı consensus sağlanıyor.
Teknik kısımda son olarak paralel veri tabanından bahsedelim. İşlemler (Tx) data okuma ihtiyacı duyduğunda (data availability) Ethereum'da data paket halinde olduğu için erişimi zor oluyor ancak Monad bunu datayı daha erişilebilir / bağımsız hale getiriyor.
Paralel veri tabanını şu örnekle özetleyelim:
İşlemler = arabalar. 10 şeritli bir otoyol var (10 şerit: işlemlerin paralel işlenmesi). Otoyolda her şerit için ayrı ayrı turnikeler olursa arabalar hızlı ilerler.
Kısacası parallel execution (çamaşır makinesi örneği) tek başına yetmiyor, ayrıca veri tabanından hızlıca data okumak da önemli (araba örneği). Monad'ın temelde farkı bunların hepsine birden çare bulmuş olması.
Bu yenilikçi fikri geliştirdikleri için ETH üzerinde bir L2 olmak yerine bağımsız bir L1 olmayı tercih etmişler.
Bu kadar şey yapmışlar, sonuç?
Saniyede 10k işlem kapasitesi, her blok 1 saniye, işlemlerin finalize olması 1 saniye. Ucuz, merkeziyetsiz, EVM uyumlu bir blockchain.
Monad Labs kurucusu Keone, diğer blockchainler dizel/benzinli araçlar ve siz bizi elektrikli bir araç gibi düşünebilirsiniz diyor.
Başka ne gibi potansiyel var?
Emir defterli merkeziyetsiz borsalar geliştirilmesi rahat olur (likidite, hız, ucuzluk). Ethereum ekosistemindeki projeler hızla entegre olabilir.
Solana'nın sağladığı gibi güzel arayüz ve düşük işlem ücretleri sayesinde Monad GameFi, SoFi, GambleFi projelerini üzerine çekmek istiyor. Ancak bunu Solana'dan daha merkeziyetsiz yapmak istiyor.
Solana'da node kurabilmek için $100k üzeri bir yatırıma ihtiyacınız var. Monad Labs kurucuları Keone & James, Monad'da bunun çok daha düşük olacağını belirtiyor.
Kurucular:
Keone Hon ve James Hunsaker, Jump Trading'de 8 yıl boyunca $10 trilyon işlem hacmi yapmış quant traderlar.
Kripto dünyasına adım atınca Keone Solana DeFi alanında çalışmış, James de Pyth ekibinde yer almış. 2022'de EVM geliştirmesinin mümkün olduğunu fark edip Monad üzerine çalışmaya başlamışlar. Şu anda Monad Labs toplamda 25 kişi.
Gelecek tahminleri:
Ethereum EVM vb. darboğazlarını çözene kadar diğer L1 projeleri yenilikçi fikirlerle gelerek pastadan pay almaya çalışıyorlar. Monad da 2024-2025 için en büyük adaylardan biri.
Biz ne yapabiliriz?
Yakında testnet duyurusu yapılacaktır. Yılın 2. yarısında mainnet görmemiz muhtemel. Bu süreçte mümkün olduğunca projenin detaylarını anlayıp toplulukta ve ekosistemde aktif olmak airdrop ve ekosistem fırsatlarını tespit etmek için faydalı olacaktır.
Bu yazı @sametulutea tarafından kaleme alınmıştır.
