Rollup, rollup ve daha fazla rollup… Eğer bu ekosistemin içindeyseniz, bu terimi her gün duyabilirsiniz. Peki bu rollup’lar gerçekten bu işlemleri nasıl topluyor ve ana zincir olan Ethereum’a gönderiyor? Bu soruları sorduğumuzda karşımıza çıkan ana kavramlardan biri “sequencer”. Hazırsanız sequencer’ların ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve daha fazlasını örneklerle inceleyelim.

Nedir Bu “Sequencer”?

Blockchain’de sequencer, işlemlerin düzenli ve sorunsuz bir şekilde işlenmesini sağlayan önemli bir elemandır. Blockchain protokolü içinde, sequencer işlemlerin müdürü olarak görev yapar. Çatışmaları önlemek ve blockchain’in bütünlüğünü korumak için işlemleri düzenler. Bu, özellikle aynı tokenı aynı anda harcamaya çalışan iki farklı işlem gibi birden fazla işlem çakıştığında önemlidir. Sequencer, hangi işlemlerin önce işleme alınacağına karar vererek çifte harcama gibi sorunları önler ve Blockchain’in sorunsuz çalışmasını sağlar.
Şimdi, yoğun bir kahve dükkanında olduğumuzu hayal edelim ve sipariş vermek için bekleyen bir sıra insan olsun. Barista, blockchain’deki bir sequencer gibi, siparişleri tek tek alıyor ve her müşterinin talebinin not edilmesini ve en yüksek gaslı işlemden en düşük gaslı işleme göre sıralanmasını sağlar. Bu da hizmetin verimli, sorunsuz ve adil olmasını sağlamakta. Benzer şekilde, blockchain ağlarında, özellikle de Layer-2 çözümleri gibi katmanlarda, sequencer’lar işlem gruplarını alır ve bunları düzenli bir sıraya dizer. Bu yalnızca blockchain’in sorunsuz çalışmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda işlem hızını artırır ve işlemleri gruplar halinde ele alarak maliyetleri azaltır.

Bir Sequencer Temel Olarak Nasıl Çalışır?

Blockchain’deki işlemleri düzenleyen ve sıraya koyan mekanizma olan Sequencer’ın nasıl çalıştığını yukarıdaki Barista örneğimizle inceleyelim:

1. İşlemlerin Alınması: Sequencer kullanıcılar tarafından yapılan işlemleri alır, bu süreç bir kahve dükkanındaki baristanın sipariş almasına benzetilebilir. Barista, müşterilerin isteklerini tek tek toplar ve kaydeder, tıpkı sequencer’ın kullanıcı işlemlerini alması ve kaydetmesi gibi.
2. İşlemlerin Sıralanması: Sequencer aldığı işlemleri sıralar. Bu, baristamızın siparişleri aldığı sıraya göre hazırlamasına benzetebiliriz; her sipariş sırasıyla ve düzenli bir şekilde hazırlanır ve servis edilir. Sequencer da aynı şekilde her bir işlemi belirli bir sıra ve düzen içinde işler.
3. İşlemlerin İşlenmesi: Sequencer işlemleri işler ve bunları bloklara ekler. Bu, müşterilere kahve servisi yapan bir baristamız gibidir; her sipariş belirli bir sırayla hazırlanır ve müşteriye servis edilir. Sequencer da işlemleri işleyerek bunları blockchain’e ekler.

Sequencer’ların bu işlemleri yapması blockchain’in hem daha verimli hem de daha güvenli çalışmasını sağlar. Sequencer olmadan, birçok işlem çakışabilir ve bu da güvenlik sorunlarına yol açabilir. Sequencer, çakışmaları önleyerek ve işlemleri düzenleyerek blockchain’in sorunsuz çalışmasını sağlar.

Sequencer Türleri

Merkezi Sequencer’lar

Merkezi sequencer’lar, blockchain işlemlerinin yönetilmesi ve sıralanması için tek bir otorite veya kurum tarafından kontrol edilen sistemlerdir. Bu tür sequencer’lar genellikle bir şirket ya da geliştirici ekibi tarafından yönetilir ve tüm işlem sıralama ve işleme görevlerini merkezi bir noktada gerçekleştirir.
Merkezi sequencer’lar hızlı ve verimli işlem işleme avantajları sunarken, tek bir noktadan hata riski, sansür potansiyeli ve merkeziyetsizlik ilkelerine uyumsuzluk gibi dezavantajları da beraberinde getirmekte. Mevcut tüm Layer-2'ler şu anda Merkezi Sequencer teknolojisini kullanmaktadır. Bu yapı, işlemleri hızlı bir şekilde işleyerek ağın verimliliğini artırır, ancak aynı zamanda merkezi kontrol ve tek noktadan arıza riski gibi sorunları da beraberinde getirir.

Merkeziyetsiz Sequencer’lar

Merkezi olmayan sequencer’lar, işlem sıralama ve yönetimine birden fazla yetkilinin yer aldığı blockchain sistemleridir. Çoklu kontrol noktalarında çalışarak tek hata noktalarıyla ilişkili riskleri azaltır ve blockchain’in güvenilirliğini ve adilliğini artırırlar. Merkezi kontrol ve tek hata noktası sorunlarını en aza indirirken, sansüre karşı direnç ve adil işlem sıralaması sağlarlar, böylece ağın merkeziyetsizliğini ve güvenliğini artırırlar.

Shared Sequencer’lar

Shared sequencer’lar çeşitli blockchain ve Layer-2 ağlarında kullanılan ortak sequencer sistemleridir. Bu yapı, farklı ağlar arasında daha iyi uyumluluk ve etkileşim sağlayarak geliştirme süreçlerini hızlandırır. Ayrıca bu sistemler işlem sıralamasını ve veri doğrulamasını birden fazla katılımcı arasında paylaştırarak merkeziyetsizliği ve güvenliği artırır. Özellikle rollup’lar arasında daha hızlı ve verimli işlem sıralama süreçleri sağlar.
Shared Sequencer denildiğinde akla gelen ilk projelerden biri olan Astria, blockchain ağlarının güvenliğini ve merkeziyetsizliğini artırmak için geliştirilmiş bir shared sequencer ağıdır. Proje, farklı Layer-2 ağlarının daha verimli çalışmasına ve birbirleriyle entegre olmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Astria hakkında daha fazla bilgi için buraya göz atabilirsiniz.

Schnorr Sequencer’lar

Schnorr Sequencer, Ethereum’daki işlemleri hızlandırmayı ve güvenliğini artırmayı amaçlayan bir teknolojidir. Her işlem için benzersiz bir Schnorr imzası kullanarak işlemlerin blockchain’e güvenli ve doğru bir şekilde eklenmesini sağlar. İşlem göndericisi ve sequencer, Schnorr imzasını her işlem için belirli bir dizinde tamamlar, bu da her işlemin belirtilen sırayla doğru bir şekilde eklenmesini sağlar. Eğer sequencer eksik veya hatalı işlem yaparsa cezalandırılabilir. Bu teknoloji Ethereum’un ölçeklendirme sorunlarını çözmek için tasarlanmıştır ve özellikle düşük işlem hacimli sistemler için uygulanabilir ve ekonomik bir çözümdür. Ayrıca “timelock” kriptografisini kullanarak olası MEV saldırılarını da azaltabilmektedir. Birden fazla düğüm (node) arasında hızlı durum senkronizasyonu sağlayarak yüksek verimli sistemlerde de kullanılabilir ve böylece Ethereum’un ölçeklendirme ve güvenlik sorunlarına yenilikçi bir çözüm sunabilir.
Sistemi ve işleyişini daha iyi anlamak için bir örnek üzerinden gidelim:
Bu sefer de Schnorr Sequencer’ı kahve dükkanımızdaki baristamıza benzetelim. Bu durumda, müşteri (işlem göndericisi) ve barista (sequencer) her kahve siparişi (işlem) için bir sipariş formu (Schnorr imzası) doldurup imzalar. Form, siparişin ayrıntılarını ve hangi sırayla hazırlanacağını belirtir. Barista siparişi yanlış veya eksik hazırlarsa, yani sipariş sırasını doğru şekilde uygulamazsa, bir cezaya (slash) çarptırılır. Bu sistem, her siparişin doğru ve zamanında yapılmasını, böylece müşterilerin memnun olmasını ve işlerin sorunsuz yürümesini sağlar.
“Schnorr Sequencer” hakkında daha fazla bilgi için buraya göz atabilirsiniz.

Sequencer’ların Avantajları

1. İşlemlerin Düzeni ve Güvenliği: Sequencer’lar blockchain’deki işlemleri düzenleyerek ve çakışan işlemleri çözerek blockchain’in güvenliğini ve bütünlüğünü korur. Özellikle, aynı token’ı harcamaya çalışan çakışan işlemleri çözerek çifte harcamayı önlerler. Bu da blockchain’in hem doğruluğunu hem de güvenilirliğini artırır.
2. Verimlilik ve Hız: Sequencer’lar, özellikle Layer-2'lerdeki işlemleri hızlı ve verimli bir şekilde işleyerek blockchain ağının performansını artırır. Yoğun trafik dönemlerinde bile blockchain ağının hızlı çalışmasını sağlayarak kullanıcı deneyimini iyileştirirler.
3. Maliyetlerin Azaltılması ve Adil İşlem Sıralaması: Sequencer’lar işlemleri gruplar halinde işleyerek blockchain’deki iş yükünü azaltır ve böylece işlem maliyetlerini düşürür. Ayrıca işlemleri alındıkları sıraya göre işleyerek her kullanıcıya adil bir hizmet sağlarlar. Herkese eşit ve adil bir şekilde hizmet verilir.

Sequencer’ların Dezavantajları

1. Merkezileşme ve Sansür Riskleri: Sequencer’lar genellikle merkezi bir şekilde çalışırlar, bu da işlemlerin sansürlenmesi veya manipüle edilmesi riskini artırır. Merkezi bir sequencer kötü niyetle hareket ederse, işlemleri yavaşlatabilir veya MEV (Maksimum Çıkarılabilir Değer) çıkarları için işlemlerin sırasını değiştirebilir. Bu durum blockchain’in güvenilirliğini ve şeffaflığını tehlikeye atabilir.
2. Tek Noktadan Hata Riski: Merkezi bir sequencer, tek bir hata noktası olarak hareket edebilir. Sequencer arızalanır veya çevrimdışı olursa, tüm sistemin çalışması aksayabilir ve kullanıcılar işlemlerini gerçekleştiremeyebilir. Bu durum, özellikle de yoğun trafik dönemlerinde ciddi sorunlara neden olabilir.
3. Yetersiz Güvenlik Önlemleri: Bazı rollup ağlarında, sequencer’lar eksik güvenlik tedbirlerine sahip olabilir. Örneğin, bazı rollup’larda, Layer-1 zincirindeki Layer-2 işlemlerinin gerçekliğini “Kanıtlayabilen (Prove)” mekanizmalar olan dolandırıcılık kanıtları (fraud proofs) eksik olabilir. Bu eksiklik, kullanıcıların fonlarının güvenliğini tehlikeye atabilir ve Ethereum’un güvenlik mekanizmalarının tam olarak kullanılmasını engelleyebilir.

Bu dezavantajlar, blockchain’de bir sequencer kullanımının dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Özellikle, merkezileşme ve güvenlikle ilgili sorunların birçoğu merkezi bir sequencer’ın olmasından kaynaklanmaktadır.

Kapanış

Blockchain ve Ethereum’da sequencer’lar işlemlerin daha hızlı ve daha güvenli hale getirilmesinde çok önemli bir rol oynar. Bu yazıda gördüğümüz gibi, her birinin kendine özgü avantajları ve dezavantajları olan farklı sequencer türleri vardır. Bazıları hız için idealken bazıları daha fazla güvenlik sunar. Özellikle Schnorr Sequencer gibi yenilikçi türler Ethereum üzerindeki işlemleri daha da hızlandırmaktadır. Bu teknolojilerin gelişmesiyle birlikte sequencer’ların sahip olacağı etki oldukça heyecan verici.