Hun Devleti’nin Kuruluşu (1.Bölüm)
Hun Devleti’nin Kuruluşu (1.Bölüm)
Hun Devleti’nin Kuruluşu
Türkler yüzyıllardan beri Çin’de, Hindistan’da, Mezopotamya’da ve Anadolu’da yaşayarak iz bırakmış olsalar da yazılı kaynaklarla aydınlatılabilen Türk tarihini ancak Hunlar ile başlatabiliriz. Sümerce gibi eski medeniyetlerden kalan dil örneklerinden biz bu medeniyetleri ortaya çıkaran boyların Türkistan’dan geldiklerini rahatlıkla anlayabiliyoruz.
Bilinen Hun Devleti kuruluşu hakkında Çin kaynakları bize tam olarak bilgi vermemekle birlikte Çin kayıtlarında kesin olarak ilk kez M.Ö. 318 yılında Hun Devleti ile yapılan bir anlaşmadan anlamaktayız. Bu anlaşmaya göre dört Çin beyliği (Han, Chao, Wei ve Ch’u) Hunlarla ittifak kurarak Ch’in Devleti’ne saldırmışlardır. Bu olay bize, M.Ö. IV. yüzyılın sonlarından itibaren devletlerarası ilişkilerde yerini almış, güçlü bir Hun Devletinin bulunduğunu göstermektedir.
Eski Çin tarihleri bin yıl süresince bazen büyüyüp bazen küçülen ve dağılarak uzaklaşan Hun Devleti’nden bahsetmektedirler. Bu durumda Büyük Hun hükümdarı Mo-tun (Mete)’nun çok öncesinde var olan Hun Devleti’ni araştıran M.Ö. II. yüzyılda yaşamış Çin tarihçisi Tssu Ma Ch’ien, Hun tarihini mitolojik devirlerden başlayarak incelemiş ve Hun Devleti’nin Çin Devleti kadar eski olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır. Bununla beraber Çin kaynaklarında “Şanyü” isminin geçtiği de bilinmektedir. Ancak Çin kaynaklarında ilk olarak ismi geçen hükümdar Mete’nin babası olan Chi’n Devletinin hükümdarı Shih Huang-Ti zamanında hüküm süren Tuman (T’ou-man)’dır.
Hunlar, tarih sahnesine teşkilatlı ve güçlü bir devlet olarak çıkmışlardır. Fakat Hun Devleti’nin ne zaman kurulduğu kesin olarak tespit edilememiştir. Eski Çin tarihçileri, M.Ö. XIV-IV. yüzyıllar arasında bazen büyümüş, bazen parçalanıp küçülmüş bir Hun Devleti'nin varlığından söz etseler de, bu dönemi aydınlatacak her hangi bir tarihî belge bulamamışlardır.
Hun Devleti’nin kuruluştaki coğrafyasına baktığımızda bu devletin ana topraklarının Orhun, Selenga ırmakları, Ötüken bölgesi, Ongın Irmağı’ndaki Karakurum ile Ordos bölgesi arasında olduğu görülmektedir. Adları, Çin Yıllıklarında “Hsiung-nu” şeklinde geçen Hunların bu adlarının anlamı “boy, halk, topluluk” anlamına gelen Türkçe “Kun” veya “Kün” (Hun) kelimesinin Çince söylenişidir. Çünkü Çinlilerin Hsiung-nu şeklinde yazıp söyledikleri Hunların adı, Soğdça metinlerde ve Batı kaynaklarında genellikle “Hun” şeklinde yazılmıştır. Bilinen Büyük Hun Devletinin “çeşitli yerlerde ve çeşitli şekillerde yüzyıllar boyunca farklı isimler altında da olsa yaşamış olmasıdır”.
