Kentlerde Yerel Hizmet Çeşitleri
Kentlerde Yerel Hizmet Çeşitleri
Artan küreselleşme ve hızlı kentsel büyüme ile birlikte, yerel hizmetlere olan talep artmıştır. Bu artış ile birlikte çeşitlenmeyi de beraberinde getirmiştir. Vatandaşlara yönelik hizmetlerde daha yaratıcı, esnek ve rasyonel yönetsel yapılar ve teknikler geliştirilmekte ve daha fazlası için gereksinimler ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, yerel yönetimin geliştirilmesi için kurumsal düzenlemelerin önemli bir boyutunu, kentsel hizmetlerin sunulması konusundaki bilinen yaklaşımların tekrar revize edilmesi gerekmiştir. Yerel yönetimler belde halkının yönetime ve hizmet sunum sürecine katılımına özendirmek amacıyla kentsel hizmetleri doğrudan kendileri sağlayacak biçimde teşkilatlandırmak yerine, hizmetlerin giderek daha büyük bölümünü alternatif hizmet sunma yöntemleri çerçevesinde üretmeye başlamıştır.
Yönetimin yaratıcılığının arttırılması, hizmet çeşitliliğin artmasıyla birlikte önem kazanmıştır. Fakat yönetimin merkezîleşmesi üreteceği kararların birbirlerine benzemesine ve her özel koşul için uygun olmayan çözümler getirilebileceği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Özelleşmenin yaygınlaşmasıyla, yerel yönetimlerde sunulan hizmetlerin yöntemlerinde bürokrasiye takılma sorunu ortadan kalkarak üretimdeki verimlilikte artış hedeflenmektedir. Yerel hizmetlerde olan bu çeşitlenme, kamu denetiminin kalkacağı sonucuna ulaştırmamaktadır. Bu yöntemler sadece belirlenen bazı hizmetlerin yerel yönetimler tarafından doğrudan sağlanması yerine farklı yöntemlerle daha hızlı ve vatandaşlar tarafından daha verimli kullanabilir hale gelmesini sağlamaktadır. Genel olarak, yerel yönetimler özelde ise belediyelerde alternatif hizmet sunma alanları ve yöntemlerinin genişlediği söylenebilmektedir.
Yerel hizmetler, konularını oluşturan faaliyetin özel kişilere de bırakılmasına veya özel kişilere tamamen yasaklanmasına göre, tekel niteliğinde olan ve tekel niteliğinde olmayan komu hizmetleri olarak ikili ayrımda değerlendirilmektedir. Bu kapsamda hizmetlerinin etkin sunulabilmesi için yerel yönetimler, halkın yönetime ve hizmet sürecine aktif olarak katılımının sağlanabileceği yöntemlerden yararlanmaktadır. Farklı hizmet sunma yöntemleri kullanılarak belediyeler, vatandaşın ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak yeni hizmet yöntemleri geliştirmektedir. Yerel hizmetler bağlamında; sözleşme/ ihale, imtiyaz, yap-işlet- devret, şirketleşme (ortak girişim), yönetimler arası işbirliği, satış, kupon, kendi kendine hizmet, gönüllü katılım vb. gibi hizmet sunma yöntemleri kullanılmaktadır.
5393 sayılı belediye kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun ilgili maddelerinden yola çıkarak yerel hizmet türleri şu şekildedir;
- Kentsel alt yapı hizmetleri
- Çevre ile ilgili hizmetler
- Zabıta hizmetleri
- İtfaiye ve diğer acil yardım ve kurtarma hizmetleri
- Parklar, bahçeler, dinlenme ve mesire alanları
- Sosyal hizmetler
- Kültür, sanat, turizm ve tanıtım hizmetleri
- Gençlik ve spor ile ilgili hizmetleri
- Sağlık hizmetleri
- Kent ekonomisi ve ticaretinin gelişmesi için gerekli hizmetler
- Çeşitli kültür ve inanışların dini ritüellerin gerçekleştirildikleri mabetlerin yapım, bakım ve onarımı hizmetleri
- Tarihi bakımdan önem taşıyan mekanların korunması, bakımı ve onarımı hizmetleri
- Tarım ve hayvancılığı destekleme hizmetleri
- Defin ve mezarlık hizmetleri
- Otopark ve şehir içi trafik hizmetleri
Yapılan hizmetlerin hepsi belde sakinlerinin müşterek nitelikte olan yerel ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçların karşılamak amacıyla belediye yönetimi her türlü faaliyet ve girişimde bulunma hakkına sahiptir. Hizmette öncelik ve sıralama ihtiyaç seviyesine ve bütçe imkanlarına bağlı olarak değişmektedir. Bunun yanı sıra yerel siyasi aktörlerden gelen talep veya baskılarda etkilemektedir.
Kentsel Alanda ve Kırsal Alanda Sunulan Kamu Hizmetleri
Kır ve kent yaşamını birbirinden ayıran temel görünümler vardır. Bunlar; gelir düzeyi farklılığı, hanede yaşayan kişi sayısı, mülkiyet durumu ve icra edilen meslektir. Tarihsel süreç ile birlikte bu ayrım daha da belirgin hale gelmiştir. Bu nedenle hizmet sunum yöntemlerine karar verme sürecinde yerel yönetimlerin ilk dikkate alması gereken konu, sunulması gereken hizmetlerin net olarak belirlenmesidir. Yerel yöneticiler, sorumluluklarının gereği olarak, öncelikle vatandaşların ihtiyaç duyduğu veya talep ettiği yeni hizmetleri belirlemeli, aynı zamanda, süregelen hizmetlerin de mevcut biçimleriyle sağlanmasına devam edilip edilmeyeceğine karar vermelidirler. Bu kapsamda bir başka öncelik ise, sunulacak hizmetin nitelik ve niceliğinin belirlenmesidir. Bunun hem kırsal hem de kent yaşamında yapılması önemlidir. Örneğin, kent yaşamı için büyük sorun olan çöplerin hangi sıklıkla toplanacağı, sokakların ne zaman ve hangi sıklıkla temizleneceği önemlidir.
Sürekli gelişmeye, yoğun uğrak ve yerleşime, yeni iş alanlarına açık olan kentlere yapılan hizmetler, kent sahası içerisinde olan yerel hizmetler oluşturmaktadır. Küreselleşme ile birlikte kentlerde ulaşım, trafik, eğitim, çevre, konut, kirlilik, alt yapı, bina, araç, enerji vb. alanlarda yaşanan olumsuzluklarla birlikte yapılan projeler ve hizmetler bu alanlarda yoğunlaşmıştır.
Kent yaşamına nazaran kırsal alanlarda sağlık ve eğitim konularında yaşanan sorunlar yapılan kamu hizmetleri için çok önemlidir. Öğretmen azlığı, okulların fiziki durumu ve öğrencilerin okula ulaşma durumu eğitimde karşılaşılan en temel problemlerdir. Bu nedenle öğrenciler eğitim süreçlerini tamamlayamadan ayrılmakta veya ortaöğretimlerini il veya ilçe merkezlerinde sürdürmektedirler. Bununla birlikte nüfusun giderek azaldığı kırsal kesimlerde temel eğitim hizmetinin bile yerinde sağlanması ekonomik olarak zorlaşmaktadır. Bu nedenle yapılan Milli Eğitim Bakanlığı’nın öncülüğünü yapmış olduğu kalkınma planları ile bu sorunlara çözüm bulma yoluna gidilmiştir.
Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi raporunda kırsal alanlardaki sorunlara yönelik saptamalar arasında eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik hizmetlerinin etkinleştirilme ihtiyacı, kırsal altyapı yetersizlikleri, mevcut altyapının modernizasyon ihtiyacının olduğu belirtilmiştir. Eğitim ile ilgili olarak hizmetlerin etkinleştirilmesi, örgün eğitim hizmetlerinin tüm eğitim kademelerindeki okullaşma oranlarını artıracak ve cinsiyet eşitsizliğini giderecek şekilde sürekli kılınması ve tüm yaş grupları için yaygın eğitim hizmetlerinin arttırılması olarak belirlenmiştir. Sağlık hizmetlerinde ise kırsal nüfusun modern sağlık hizmetlerine erişiminin sürekli kılınması ve bu hizmetlerden yararlanma davranışının geliştirilmesi temel amaç olarak belirlenmiştir.
Kaynakça
ALTIN, A., & ŞAHİN, O. E. (2019). YEREL YÖNETİMLERDE ALTERNATİF HİZMET SUNMA YÖNTEMİ OLARAK YEREL HİZMETLERE GÖNÜLLÜ KATILIM. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(3), 89-114. ATEŞ, Hamza & NOHUTÇU, Ahmet (2006), “Kamu Hizmeti Sunumunda Gönüllü Kuruluşlar ve Devlet”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 11, ss. 245-276. BANAZILI, A. M. (2018). Yerel Kamu Hizmeti Sunumunda “Yeniden Belediyeleştirme (Remunicipalisation)”: OECD Ülkeleri ve Türkiye’den Uygulama Örnekleri. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 111-132. Bayrakci, E., & Kahraman, S. (2017). Yeni Kamu Hizmeti Anlayışı ve Belediyelerde Özelleştirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 299-315. Çiçek, Y. (2014). Geçmişten günümüze Türkiye’de yerel yönetimler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 53-64. Feral, E. K. E. (2001). Yönetimde Yerelleşmenin Planlama Açısından Koşulları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 143-152. Okutan, E., & Yılmaz, B. (2019). Kamud Performans Yönetimive Per formans Değerlemesinin Yansıması: Mersin Büyükşehir Belediyesi Örneği 1. Bilgi Dergi, 21(1), 251-270. Ökmen, M., & Çağatay, U. (2014). Kamu Hizmeti Yerel Hizmet İlişkisi ve Açılımları Üzerine Notlar. Yerel Politikalar Dergisi,(6), 77-104. Seydanoğlu, E. E, (2019). Yerel Hizmetlerin Etkin Sunumu Açısından M- Belediyecilik: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Sefa, U. S. T. A., & Bilgiç, E. (2016). YEREL YÖNETİMLERDE HİZMET SUNUMU: KAMU ÖZEL ORTAKLIĞI MODELİ. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 249-268. T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2014-2018 Onuncu Kalkınma Planı. Erişim: https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2018/10/10_YerelYonetimler.pdf TEMURÇİN, K., & ŞENOL, P. (2008). Kırsal Alanda Kamusal Hizmet Sunumlarındaki Dönüşümün Mekânsal Etkileri: Isparta İli Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2008(18), 195-214. Toprak, Z. (2006). Yerel yönetimler (Vol. 6). Nobel Yayın Dağıtım. Ulusoy, A., Vural, T., “Yerel Hizmetleri Özelleştirme Yöntemleri”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 75, Haziran Sayı: 439, 2003.
