En Önemli Savaşlar: Körfez Savaşı (1990-1991) - [Great]

5fzw...QbNr

5 Feb 2024

Körfez Savaşı (1990-1991)

Giriş
Körfez Savaşı, 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgali ile başlayan ve 28 Şubat 1991'de Irak'ın Kuveyt'ten çekilmesiyle sona eren bir savaştır. Savaş, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Irak'a karşı yaptırım uygulama kararı alması ve ardından ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Irak'a hava ve kara saldırısı düzenlemesi ile uluslararası bir boyut kazanmıştır.

Körfez Savaşı'nın Nedenleri

Körfez Savaşı'nın patlak vermesinde birden fazla neden rol oynamıştır. Başlıca nedenleri şu şekilde detaylandırabiliriz:

1. Irak'ın Bölgesel Hegemonya Kurma Arzusu: Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak, bölgede dominant bir güç olma hedefi gütmekteydi. Bu hedef, Baas Partisi'nin ideolojisine ve Saddam Hüseyin'in kişisel hırslarına dayanmaktaydı.

Baas Partisi'nin İdeolojisi: Arap milliyetçiliğine dayanan Baas Partisi ideolojisi, Arap ülkelerinin birleşerek tek bir devlet oluşturması gerektiğini savunmaktaydı. Saddam Hüseyin, Irak'ın bu birleşmenin lideri olması gerektiğine inanıyordu.
Saddam Hüseyin'in Kişisel Hırsları: Saddam Hüseyin, güçlü ve karizmatik bir lider imajı çizmeye çalışmaktaydı. Bölgede hegemonya kurmak, bu imajı güçlendirmenin bir yolu olarak görülüyordu.

2. Irak'ın Kuveyt'e Karşı Tarihi ve Ekonomik Talepleri: Irak, Kuveyt'in 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'ndan koparılmış bir il olduğunu ve tarihsel olarak Irak'a ait olduğunu savunmaktaydı. Ayrıca Irak, Kuveyt'in petrol sahalarının bir kısmının Irak topraklarında olduğunu ve bu sahalardan elde edilen gelirlerin paylaşılması gerektiğini öne sürmekteydi.

Tarihi Talepler: Irak, Kuveyt'in 1871 yılında Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılarak Basra Vilayeti'ne bağlandığını savunmaktaydı. 1961 yılında Kuveyt'in bağımsızlığını tanıdığını, ancak bu tanınmanın geçersiz olduğunu öne sürmekteydi.
Ekonomik Talepler: Irak, Kuveyt'in petrol sahalarının bir kısmının Irak topraklarında olduğunu ve bu sahalardan elde edilen gelirlerin paylaşılması gerektiğini savunmaktaydı. Kuveyt'in petrol üretim politikası da Irak'ın tepkisini çekmekteydi. Kuveyt, OPEC üyesi olmasına rağmen, petrol üretim kotasını aşarak petrol fiyatlarının düşmesine neden oluyordu. Bu durum, Irak'ın petrol gelirlerini olumsuz etkilemekteydi.

3. Kuveyt'in Petrol Üretim Politikası: Kuveyt, OPEC üyesi olmasına rağmen, petrol üretim kotasını aşarak petrol fiyatlarının düşmesine neden oluyordu. Bu durum, Irak'ın petrol gelirlerini olumsuz etkilemekteydi.

4. İran-Irak Savaşı'nın Sonrası: 1980-1988 yılları arasında yaşanan İran-Irak Savaşı, Irak'ı ekonomik ve askeri açıdan zayıflatmıştı. Savaştan sonra Irak, Kuveyt'i savaş tazminatı ödemeye ve borçlarını silmeye zorlamak istedi. Kuveyt'in bu taleplere yanaşmaması, iki ülke arasında gerginliği tırmandırdı.

5. Saddam Hüseyin'in Psikolojisi: Saddam Hüseyin'in paranoyak ve saldırgan bir kişilik yapısına sahip olduğu bilinmektedir. Bu durum, Körfez Savaşı'na yol açan krizin tırmanmasında önemli bir rol oynamıştır.

Körfez Savaşı'na yol açan nedenler karmaşık ve çok yönlüdür. Yukarıda sıralanan nedenler, savaşın patlak vermesinde rol oynayan başlıca faktörler olarak değerlendirilebilir.

Ek Bilgiler:

Savaşın diplomatik arka planı: Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesi, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası aktörler tarafından kınandı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak'a karşı yaptırım uygulama kararı aldı ve Kuveyt'in bağımsızlığının geri kazanılması için koalisyon güçlerinin oluşturulmasına zemin hazırladı.
Savaşın bölgesel ve uluslararası etkileri: Körfez Savaşı, bölge ve dünya üzerinde önemli etkilere yol açmıştır. Bölgede ABD'nin hegemonya kurması, Ortadoğu'da yeni bir güç dengesinin oluşması, Kürt sorununun uluslararası bir boyut kazanması ve Körfez ülkelerinde askeri harcamaların artması savaşın önemli sonuç

Körfez Savaşı'nın Kronolojisi

1990

2 Ağustos: Irak, Kuveyt'i işgal etti.
6 Ağustos: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak'a Kuveyt'ten çekilmesi için 660 sayılı kararı aldı.
25 Ağustos: Irak, Kuveyt'i ilhak ettiğini ilan etti.
29 Kasım: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak'a karşı 678 sayılı kararı aldı ve bu karar ile Irak'a 15 Ocak 1991 tarihine kadar Kuveyt'ten çekilmesi için son bir uyarı yapıldı.

1991

12 Ocak: Irak, Kuveyt'ten çekilmeyeceğini açıkladı.
17 Ocak: ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri, Irak'a karşı "Çöl Fırtınası" adlı hava harekâtını başlattı.
24 Şubat: Koalisyon güçleri, Irak'a karşı kara harekâtını başlattı.
27 Şubat: Kuveyt Şehri kurtarıldı.
28 Şubat: Irak, Kuveyt'ten çekildiğini ilan etti ve savaş sona erdi.

Savaşın Önemli Tarihleri:

2 Ağustos 1990: Irak'ın Kuveyt'i işgali
6 Ağustos 1990: BM Güvenlik Konseyi'nin 660 sayılı kararı
25 Ağustos 1990: Irak'ın Kuveyt'i ilhak ettiğini ilan etmesi
29 Kasım 1990: BM Güvenlik Konseyi'nin 678 sayılı kararı
17 Ocak 1991: Koalisyon güçlerinin hava harekâtının başlaması
24 Şubat 1991: Koalisyon güçlerinin kara harekâtının başlaması
27 Şubat 1991: Kuveyt Şehri'nin kurtarılması
28 Şubat 1991: Irak'ın Kuveyt'ten çekilmesi ve savaşın sona ermesi

Savaşın Aşamaları:

1. Aşama (2 Ağustos 1990 - 16 Ocak 1991): Irak'ın Kuveyt'i işgali ve diplomatik girişimler
2. Aşama (17 Ocak 1991 - 28 Şubat 1991): Koalisyon güçlerinin hava ve kara harekâtı

Savaşın Sonrası:

Kuveyt'in bağımsızlığı ve egemenliği yeniden tesis edildi.
Irak, Kuveyt'e tazminat ödemeye mahkum edildi.
Irak'ın silahlanması sınırlandırıldı ve Birleşmiş Milletler denetimine tabi tutuldu.
Saddam Hüseyin rejimi zayıfladı ve bölgesel izolasyona maruz kaldı.

Savaşın kronolojisi hakkında daha detaylı bilgi için:
Ek Bilgiler:

Koalisyon güçleri: ABD, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Mısır, Türkiye ve diğer 32 ülkeden oluşan bir koalisyon güçleri Irak'a karşı savaşmıştır.
Hava Harekâtı: Koalisyon güçlerinin hava harekâtı 42 gün sürmüş ve Irak'ın hava kuvvetleri ve hava savunma sistemleri büyük ölçüde tahrip edilmiştir.
Kara Harekâtı: Koalisyon güçlerinin kara harekâtı 100 saat sürmüş ve Irak ordusu Kuveyt'ten atılmıştır.
Savaşın Kayıpları: Savaşta yaklaşık 140 bin Irak askeri ve 1.000 koalisyon askeri hayatını kaybetmiştir. Ayrıca sivil kayıplar da oldukça fazladır.

Körfez Savaşı'nın Sonuçları

Körfez Savaşı, 28 Şubat 1991'de Irak'ın Kuveyt'ten çekilmesi ile sona ermiş olsa da, savaşın sonuçları sadece o tarihle sınırlı kalmamış, uzun yıllar boyunca bölge ve dünya siyasetini etkilemeye devam etmiştir.

Savaşın somut sonuçları:
1. Kuveyt'in Bağımsızlığı ve Egemenliği:

Irak'ın Kuveyt'i işgali sona erdi ve Kuveyt'in bağımsızlığı ve egemenliği yeniden tesis edildi.
Kuveyt Emiri Şeyh Cabir el-Ahmed es-Sabah ülkeye geri döndü ve meşru hükümet yeniden kuruldu.

2. Irak'a Tazminat:

Irak, Kuveyt'e savaş tazminatı ödemeye mahkum edildi.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 661 sayılı kararı ile Irak'ın Kuveyt'e 52.4 milyar dolar tazminat ödemesi belirlendi.
Bu tazminatın 26 milyar doları savaştan doğan maddi zararları, 14 milyar doları ise petrol kuyularının ve altyapının onarımını karşılamak için ayrıldı.

3. Irak'ın Silahlanmasının Sınırlandırılması:

Irak'ın silahlanması sınırlandırıldı ve Birleşmiş Milletler denetimine tabi tutuldu.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 687 sayılı kararı ile Irak'ın kitle imha silahlarını yok etmesi, balistik füze programını sonlandırması ve nükleer silah geliştirmemesi kararlaştırıldı.
UNSCOM adlı bir uluslararası komisyon, Irak'ın silahsızlanmasını denetlemek için görevlendirildi.

4. Saddam Hüseyin Rejiminin Zayıflaması:

Savaş, Saddam Hüseyin rejiminin zayıflamasına ve bölgesel izolasyona maruz kalmasına neden oldu.
Rejimin uluslararası toplumda meşruiyeti zedelendi ve bölge ülkeleri tarafından dışlandı.
Irak'ta Şii ve Kürt muhalif gruplar, Saddam Hüseyin rejimine karşı ayaklanmalar başlattı.

5. Bölgede ABD'nin Hegemonya Kurması:

Körfez Savaşı, ABD'nin bölgedeki en güçlü güç olduğunu ve bölgesel meselelerde belirleyici rol oynayacağını göstermiştir.
ABD, savaşın ardından bölgedeki askeri varlığını artırdı ve bir dizi askeri üs kurdu.
ABD, bölge ülkeleri ile siyasi ve ekonomik ilişkilerini güçlendirerek bölgedeki nüfuzunu pekiştirdi.

6. Ortadoğu'da Yeni Bir Güç Dengesinin Oluşması:

Körfez Savaşı, bölgedeki güç dengesini ABD'nin lehine değiştirmiş ve Irak'ın bölgesel gücü zayıflamıştır.
Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri, ABD ile yakın ilişkiler kurarak bölgedeki güvenliklerini sağlamaya çalıştılar.
İran, Irak'ın zayıflamasından faydalanarak bölgedeki etkisini artırmaya çalıştı.

7. Kürt Sorununun Uluslararası Bir Boyut Kazanması:

Körfez Savaşı'ndan sonra Irak'ta yaşayan Kürtler için koruma bölgesi oluşturulması, Kürt sorununun uluslararası bir boyut kazanmasına yol açmıştır.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 688 sayılı kararı ile Irak'ın kuzeyinde 36. paralelin kuzeyinde uçuşa yasak bölge oluşturuldu.
Bu bölge, Kürt grupların Saddam Hüseyin rejimine karşı korunmasına ve kendi yönetimlerini oluşturmasına olanak sağladı.

8. Körfez Ülkelerinde Askeri Harcamaların Artması:

Savaş, Körfez ülkelerinde askeri harcamaların artmasına neden olmuştur.
Bölge ülkeleri, kendi güvenliklerini korumak için silahlanma programlarına büyük yatırımlar yaptılar.
Bu durum, bölgedeki gerginliği artırmış ve yeni bir silahlanma yarışına yol açmıştır.

Savaşın daha uzun vadeli ve karmaşık sonuçları:

1. Bölgesel İstikrarsızlık ve Gerginlik:

Körfez Savaşı, bölgede uzun süreli bir istikrarsızlık ve gerginlik ortamı yaratmıştır.
Irak'ın silahsızlandırılması ve bölgesel nüfuzunun zayıflaması, bölgedeki güç dengesini bozmuş ve yeni çatışmalara zemin hazırlamıştır.
Savaştan doğan siyasi ve ekonomik sorunlar, bölgedeki birçok ülkeyi etkilemeye devam etmektedir.

2. Fundamentalist Grupların Güçlenmesi:

Savaş, bölgedeki fundamentalist grupların güçlenmesine ve radikalleşmesine katkıda bulunmuştur.
Saddam Hüseyin rejiminin zayıflaması ve bölgedeki siyasi belirsizlik, bu grupların faaliyetlerini artırmalarına olanak sağlamıştır.
El Kaide gibi fundamentalist gruplar, Körfez Savaşı'nı ve ABD'nin bölgedeki varlığını meşruiyetlerini sorgulamak ve propagandalarını yapmak için kullanmışlardır.

3. Mülteci Krizi:

Savaş, bölgede büyük bir mülteci krizine yol açmıştır.
Irak'tan ve Kuveyt'ten yüzbinlerce insan savaştan kaçarak komşu ülkelere sığınmak zorunda kalmıştır.
Mülteci krizi, bölgedeki ülkelerin ekonomilerine ve sosyal yapılar

Körfez Savaşı'nın Etkileri

Körfez Savaşı, sadece savaşın gerçekleştiği bölgeyi değil, tüm dünyayı etkileyen bir olay olmuştur. Savaşın etkilerini şu şekilde özetleyebiliriz:

1. Bölgesel ve Küresel Güç Dengelerinde Değişim:

Savaş, ABD'nin bölgedeki ve küresel alandaki hegemonya kurmasına katkıda bulunmuştur.
Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından ABD, Körfez Savaşı ile tek süper güç olduğunu ve uluslararası siyasette belirleyici rol oynayacağını göstermiştir.
Sovyetler Birliği'nin zayıflaması ve bölgedeki nüfuzunu kaybetmesi, ABD'nin bölgedeki etkisini daha da artırmıştır.

2. Bölgesel İstikrarsızlık ve Gerginlik:

Savaş, bölgede uzun süreli bir istikrarsızlık ve gerginlik ortamı yaratmıştır.
Irak'ın silahsızlandırılması ve bölgesel nüfuzunun zayıflaması, bölgedeki güç dengesini bozmuş ve yeni çatışmalara zemin hazırlamıştır.
Savaştan doğan siyasi ve ekonomik sorunlar, bölgedeki birçok ülkeyi etkilemeye devam etmektedir.

3. Petrol Fiyatlarında Dalgalanma:

Savaş, petrol fiyatlarında büyük dalgalanmalara neden olmuştur.
Savaşın başlaması ile birlikte petrol fiyatları yükselmiş, savaşın sona ermesi ile birlikte ise düşüşe geçmiştir.
Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar, dünya ekonomisini olumsuz etkilemiştir.

4. Küresel Ekonomide Durgunluk:

Savaş, küresel ekonomide bir durgunluk yaratmıştır.
Savaşın maliyeti, birçok ülkeyi ekonomik açıdan zor durumda bırakmıştır.
Savaştan doğan belirsizlik ve riskler, yatırımları ve ticareti olumsuz etkilemiştir.

5. Uluslararası Hukukun Rolü Tartışma Konusu:

Savaş, uluslararası hukukun rolünü ve sınırlarını tartışmaya açmıştır.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin savaş yetkisi ve uluslararası müdahale kriterleri sorgulanmaya başlamıştır.
Savaşın meşruiyeti ve uluslararası hukuka uygunluğu konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır.

6. Medya ve Propaganda:

Savaş, medya ve propagandanın rolünün artmasına katkıda bulunmuştur.
Savaşın medyada nasıl yansıtıldığı ve propagandanın nasıl kullanıldığı konusunda birçok eleştiri yöneltilmiştir.
Savaşın gerçeklerinin çarpıtılması ve kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesi önemli bir problem olarak ortaya çıkmıştır.

Körfez Savaşı'nın etkileri sadece savaşın gerçekleştiği yıl ile sınırlı kalmamış, uzun yıllar boyunca bölge ve dünya siyasetini etkilemeye devam etmiştir.
Savaşın etkileri hakkında daha detaylı bilgi için:

Ek Bilgiler:

Körfez Savaşı'nın psikolojik etkileri: Savaş, birçok insanda travma, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açmıştır.
Körfez Savaşı'nın çevresel etkileri: Savaş, bölgedeki çevreyi önemli ölçüde tahrip etmiştir. Petrol sızıntıları, hava kirliliği ve yangınlar bölgedeki ekosisteme zarar vermiştir.

Körfez Savaşı, 20. yüzyılın son büyük uluslararası savaşlarından biridir. Savaşın etkileri sadece savaşın gerçekleştiği bölgeyi değil, tüm dünyayı etkilemiştir. Savaşın sonuçları ve etkileri günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir.