Kamu Tercihi Teorisi Üzerine Kısa Bir Derleme
Kamu Tercihi teorisi, devletin ekonomiye müdahale etmesini öngören Refah İktisadının, savunduğu “Piyasanın Başarısızlığı” ilkesine karşılık “Kamu Ekonomisinin Başarısızlığı” ilkesinden hareket etmektedir. Kamu Tercihi, (Public Choice) kısaca, “Politika Biliminin Ekonomik Analizi” olarak tanımlanabilir. Kamu Tercihi, politik süreçte alınan karar ve uygulamaları İktisat biliminin kullandığı araç, metot ve varsayımlara dayalı olarak açıklayan bir disiplindir. Başka bir ifadeyle, Kamu Tercihi, siyaset biliminin temel konularını iktisat biliminin araçları ve teknikleri yardımıyla analiz etmektedir. Bu teorinin gelişiminde önemli rol oynayan ve bu alandaki çalışmalarından dolayı 1986 Nobel İktisat Ödülünü alan James M. Buchanan kamu tercihi analizini şu şekilde açıklamaktadır:
"İktisat teorisi, piyasa faaliyetlerine alıcılar, satıcılar, yatırımcılar, üreticiler ve girişimciler olarak katılan bireylerin davranışlarını tüm toplum için elde edilen sonuçlarla ilişkilendirmemize olanak sağlayan analizler bütünüdür. Kamu tercihi teorisi, esas olarak ekonomi teorisinde oldukça ayrıntılı analizler için geliştirilmiş araç ve metotları almakta ve bu araç ve metotları politikaya ve kamu ekonomisine uygulamaktadır. Kamu tercihi analizi, ekonomi teorisinde olduğu gibi kamu sektöründeki bireysel edimcilerin; örneğin seçmenlerin yönetime aday olanların, milletvekillerinin siyasi partilerin liderleri ya da üyelerinin, bürokratların (bunların hepsi kamu tercihinde rol oynayan edimcileri belirtmektedir) davranışlarını gözlemlediğimiz veya gözlemleyebileceğimiz sonuçların bileşimi ile ilişkilendirmeye çalışmaktadır. Kamu tercihi teorisi, politik kesimde süregelen karmaşık kurumsal etkileşimler için bir açıklama ortaya koymaktadır".
Piyasa dışı kararları ekonomik açıdan inceleyerek ekonominin politika bilimiyle ele alınmasını inceleyen “Kamu Tercihi Yaklaşımı” esas itibariyle ekonomi teorisinde oldukça ayrıntılı analizler için geliştirilmiş araç ve metotları kullanmakta, bunları politik sürece ve kamu ekonomisine uygulamaktadır. Kamu tercihi teorisi politik karar alma mekanizmasında rol alan aktörlerin örneğin seçmenlerin, politikacıların, baskı gruplarının ve bürokratların davranışlarını gözlemlemekte ve bu davranışların sonuçlarını incelemektedir. Kamu tercihi teorisinin inceleme konularını daha çok devlet teorisi, siyasi mübadele (katalaksi), karar alma süreci, seçmen davranışları, baskı grupları, siyasal partiler ve bürokrasi gibi politika bilimi ile aynı temel konular oluşturmaktadır.
Özet olarak, kamu tercihi yaklaşımı, devletin ekonomik politika yaparken toplumun tercihlerini ve refahını göz önünde bulundurması gerektiğini savunan bir yaklaşımdır. Bireylerin tercihlerinin toplamının toplumsal tercihleri oluşturduğu varsayılır ve ekonomik politikaların bu tercihlere uygun belirlenmesi ve uygulanması teşvik edilir.
