Mavi Işık Filtreli Gözlükler Gözümüzü Nasıl Koruyor?

Son yıllarda hepimizin gerek okul gerekse iş nedeniyle bilgisayar, tablet ve telefon gibi mavi ışık yayan teknolojik cihazlarla geçirdiği süre arttı. Bu nedenle çevremizdeki insanlardan ya da uzmanlardan mavi ışık koruma filtreli gözlükleri duymaktayız. Peki nedir bu mavi ışık ve gözümüzü mavi ışıktan neden korumalıyız?

Mavi Işık Nedir?

Elektromanyetik spektrum tüm elektromanyetik dalgaları içeren bir ölçektir. Bu spektrumda; radyo dalgaları, mikrodalgalar, kızılötesi dalgalar, görünür ışık, morötesi dalga, X ışını ve gama ışını yer almaktadır. Spektrumdaki her dalga boyu farklı bir ışık demektir. Işık denildiğinde aklınıza sadece gördüğümüz ışık gelmesin. Çünkü insan gözü sadece görünür dalga boyundaki ışıkları görür. Görünür ışığın dalga boyu yaklaşık olarak 380-700 nm’de bulunmaktadır. Mor renkten başlayarak kırmızıya doğru değişmektedir. Mavi ışıkta görünür ışıkta yer alan kısa dalga boylarından biridir. Yaklaşık 415-495 nm dalga boyunda bulunur. Kırmızı ve yeşil gibi ışıklardan daha fazla enerji içerir.

Tablet, bilgisayar, akıllı telefon ve televizyon gibi teknolojik cihazlar, ampuller ve LED ampuller mavi ışık yaymaktadır. Günümüzde teknolojik cihazların kullanımının bu kadar fazla yaygınlaşması da mavi ışığa maruz kalmamızı o kadar artırmaktadır.

Işık Vücudumuzu Nasıl Etkiler?

Eski yıllarda şu an kullandığımız lambalar gibi aydınlatma araçları yoktu. Bu nedenle insanlar sadece gün ışığından yararlanır ve işlerini ona göre planlardı. Fakat teknoloji ve bilimin gelişmesiyle beraber mum ve ampul gibi yapay aydınlatmalar ortaya çıktı.

Harvard’a bağlı bir hastane olan Brigham & Women's Hospital’da görev yapan Doktor Steven Lockley’e göre, ışık görebilmemize yardımcı olmaktadır; fakat vücudumuz üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler de bırakmaktadır. Gözümüzdeki fotoreseptör olarak bilinen çubuk ve koni hücreleri ışığı algılamamızı sağlar. Bu hücreler sirkadiyen döngümüzü kontrol etmek için ışığı kullanırlar. Sirkadiyen döngü, bir günde tekrarlanan uyku ve uyanıklık döngüsüdür. Bu döngüde vücudumuzun 24 saat içinde geçirdiği fiziksel, biyokimyasal ve psikolojik davranışlar rutin haline getirilir. Bu süreç boyunca da hormonal düzenleme ve sindirim gibi daha birçok metabolik olayı da düzenlemektedir. Gözümüzdeki fotoreseptörler melanopsin adı verilen bir fotopigment içerir. Bu fotopigment sayesinde ışık algılanır ve beynimize gece ya da gündüz olduğuna karar verilir. Geceleri mavi ışığa maruz kalmak bu fotopigmentlerin beyni uyararak gündüz olduğunu düşünmesini ve sirkadiyen döngünün bozulmasına neden olur.

Mavi Işık Uykumuzu Nasıl Etkiliyor?

Vücudumuz melatonin adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon sayesinde sirkadiyen döngümüzü kontrol eder. Hepimizin sirkadiyen döngüsü birbirinden farklıdır ve hepimizin düzenli sirkadiyen döngüsüne ihtiyacı vardır. Mavi ışığa maruz kalmak bu hormonun üretilmesini baskılar. Harvard’da görev yapan uyku araştırmacısı Stephen Lockley, 80 lüx özelliğinde bir aydınlatmanın melatonin hormonunun baskılanması için yeterli olduğunu belirtiyor. Ayrıca, geceleri uyurken gece lambası kullanan insanların da sağlıklı bir uyku uyumamasına yol açtığını da vurguluyor.

Harvard’da yapılan bir araştırmaya göre melatonin hormonunun baskılanmasına en fazla neden olan ışık mavi ışıktır. Bunu kanıtlamak için 6,5 saat boyunca yeşil ve mavi ışığa maruz kalınan bir deney gerçekleştirdiler. Deney sonucuna göre mavi ışık melatonin hormonunu yeşil ışığa göre iki kat daha uzun süre boyunca bastırdı. Bu nedenle de sirkadiyen döngüyü 1,5-3 saat aralığında değişikliğe uğratmıştır.

Bazı çalışmalar ise obezite ve diyabet riski taşıyabilecek 10 kişiden oluşan bir gruba sirkadiyen döngülerinin yavaş yavaş değiştirildiği bir program uyguladı. Program kişilerin, kan şekerlerinin yükselmesine ve bu nedenle prediyabetik hale gelmelerine neden oldu. Fakat olası hastalıklar ve sirkadiyen döngü arasındaki bağlantı henüz net bir şekilde kanıtlanmış değildir. Bu deney sadece araştırmalardan bir tanesidir.

Mavi Işığı Engelleyen Gözlük Nedir ve Nasıl Etkiler Gösterir?

Gün içerisinde maruz kalınan mavi ışığın olumsuz etkilerini azaltmak için özel gözlükler üretilmiştir. Bu gözlükler özel kaplamalar ve renk tonlarına sahip gözlük camları sayesinde mavi ışığın gözümüze geldiğinde yansıtılmasını sağlar ya da gözümüze gelişini engeller. Bu gözlüklerin amacı, mavi ışığın göze gelmesini engellemek ve gün içinde yaşanan göz yorgunluğu ve uyku problemlerinin azaltılmasıdır. Lin ve ekibinin 2017 yılında yaptığı bir çalışmaya göre 36 kişiye mavi ışık korumalı gözlükler ve plasebo etkisi incelenmiştir. Çalışma sonucunda 2 saat boyunca mavi gözlük takarak bilgisayar kullanan kişiler, takmayan kişilerden daha az göz yorgunluğu, göz kaşıntısı ve göz ağrısı gibi şikayetler yaşadığını bildirdi. Bu deneyde olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Fakat yine de mavi ışığın vücudumuza olumsuz etkileri daha fazla araştırılması gereken yeni bir konudur. 

Mavi Işıktan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?

• Yatmadan 2-3 saat önce teknolojik cihazlara bakmaktan kaçınmalıyız.
• Gece vardiyasında çalıştığınız için mavi ışığa maruz kalıyorsanız mavi ışık korumalı gözlük takabilirsiniz.
• Geceleri kırmızı loş ışık kullanabilirsiniz. Kırmızı ışık, mavi ışığa oranla melatoninin daha az baskılanmasını sağlamaktadır.