KRİPTO VARLIKLAR VE GÜNCEL HUKUKİ DURUMU

Dünya’da ve Türkiye’de gelişen teknoloji her alanda yeniliklere zemin hazırlamaktadır. Bu bağlamda finansal bir devrim de tamamen merkeziyetsiz, kişisel mahremiyete dayanan, devletler ötesi bir sistemle hayatımıza giren Bitcoin ve onun teknolojik alt yapısı Blockchain (Blok Zinciri) teknolojisi ile başladı. Söylenebilir ki, nasıl ki internet dünya düzeninde önemli bir rol oynadıysa ilerde blockchain sistemi ile yeni bir dünya düzenine geçilecektir. Bu sistem kripto paralar içinde ilk olarak kripto varlık alım-satım için kullanılmaktadır. Ancak sadece trading dediğimiz faaliyetlerle ile sınırlı olmayıp ‘ Aracı’ gerektiren tüm sistemler için kullanılması söz konusudur. Dünyada para transferi dışında Emlak sektörü için kullanılacak bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca ilerde noter hizmeti , oy kullanmada ve gümrük işlemlerinde bu teknoloji kullanarak zaman ve güvenilirlik alanında oldukça önemli bir sistem haline gelecektir. Ayrıca özellikle denizcilik sektöründe taşınır malların takibi için blockchain teknolojisnin kullanılmasına ilişkin projeler de gündemdedir. Kısacası Blockchain teknolojisi uçtan uça aracı olmaksızın güvenilir kodlaması ile kişiler ve kurumlar arasında hizmet verecek devrim niteliğinde bir teknolojidir.
Blockchain teknolojisinin ilk kullanımı finans sektöründe gerçekleşmiş, buna bağlı olarak ilk kez bitcoinle başlayarak kripto varlık kullanımlarıyla beraber bu sektörde yaşanmıştır: 2008 yılında Satoshi Nakamoto takma isimli bir hacker ‘Cryptography Mailing List’ isimli kapalı bir mail grubunda Bitcoin kripto para birimini duyurdu. Nakamoto yayınladığı manifestoda merkezi bir otorite tarafından kontrol edilemeyen ve işlem için modern ödeme sistemlerinin aksine hiçbir aracıya ihtiyaç duymayan (peer to peer), insanları özgürleştirecek bir para biriminden bahsediyordu. Satoshi Nakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System adlı yazısında, elektronik para birimi olarak adlandırdığı Bitcoin’i anlatmıştır.
Kripto varlıkların en popüleri olan Bitcoin ile birlikte Ethereum, Ripple , Litecoin , Monero, AVAX ,HOT, ADA, ve daha birçok para birimi gün geçtikçe daha fazla talep görmekte ve ilgi odağı olmaktadır. Dünya’nın dört bir yanından her saniye milyonlarca kripto para satın alınmakta ve yatırım aracı olarak işlem görmektedir
Kripto Varlıkların Temel Özellikleri :
· Bir dijital paradır aynı zamanda sanal bir değeri olan kriptoloji teknolojisi ile sanal karşılığı olan ancak fiziksel karşılığı olmayan Türk Hukuku’nda KRİPTO VARLIK olarak tanımlanan bir gayri maddi varlıktır.
· Bir merkezi yoktur herhangi bir ülkeye veya otoriteye ait değildir. Sistemin sahibi ise onu kullanan herkestir.
· Her kullanıcının bir kripto cüzdanı ve hesabı vardır.
· Herhangi bir noktadan transfer yapılabilir. İnternete bağlı olmanız yeterlidir.
· A kişisinden B kişisine arada aracı olmaksızın para transferi sağlar.
· Kripto Varlıklar, açık kaynak kodla yazılmıştır ve herkese açıktır yani Anonimdir.
· Tüm ülkelerde kullanılabilir özelliğe sahiptir. Kullanıcıların kişisel hesaplarına müdahale edilemez.
·7/24 saat 10 dakika içerisinde başka bir hesaba, kripto varlık gönderilebilir.
Kripto Varlıklar; İnternet üzerinde herhangi bir merkeze bağlı kalmadan kullanıcı mahremiyetini gözetir, kripto şifrelemeyle güvence altına alarak işlem kayıtlarını şeffaflaştırır. Bu sayede aracısız ve güvenli para transferi sağlar.
· Kripto Varlıkların merkezi bir otoritesi olmadığı için Eflasyon’dan etkilenmez. Ancak Deflasyon vardır.
· Kripto Varlıklardan olan Bitcoin’nin üretimi sınırlandırılmıştır, toplamda 21 milyon adet üretilecektir. 2140 yılında tamamen üretimi bitecektir. Bu yüzden arz- talep dengesinden ötürü değeri sürekli artan bir özelliğe sahiptir. Birçok diğer tokenlar da belirli sayıda üretilir.
· Kripto varlıkların bir çoğu madenci denilen ödüllü bir program tarafından üretilir. Bunun için gerekli olan LEDGER adında cihazlara ve onun kapasitesini kaldırabilecek elektrik enerjisine ihtiyacınız vardır. Eşsiz bir imza ile imzalanır ve sırayla madenciler tarafından doğruluğu ve eşsizliği kontrol edilerek onaylanır.
· Kripto Varlık sisteminde bankalar arası transferlerinde, EFT, Havale, SWIFT masrafları, hesap işletim ve kredi kartı ücretleri yoktur. Ancak eğer KRİPTO VARLIK ALIM SATIM PLATFORMLARI tarafından alım-satım yapılırsa komisyon alınır.
· Ödemelerde gecikme olmaz.( Bitcoin için 10–15 dk. Ethereum için 2–3 dk. AVAX için 1–2 sn)
· Kripto Varlıklar ikinci kez kullanılamaz ve böylelikle mükerrer ödeme engellenir.
· Bitcoin ve diğer Kripto Varlıklar merkezi kripto para alım satım platformlarında listeleniyorsa TL, USD ve EURO gibi birçok para birimine dönüştürülebilir.
Birçok ülke, gündemi oldukça meşgul eden kripto varlıkları mercek altına alıp hukuki statü kazandırarak kendi ülke ekonomisine alternatif kazanımlar olarak görüp bu kripto paraların işlem görmesini fırsat olarak değerlendirmektedir

• Avusturalya
• Portekiz
• ABD
• Singapur
• İngiltere
• Japonya
• Estonya
• Güney Kore
• Danimark
• İsviçre,
• Hollanda,
• Malta
• El Salvador

YASAKLAYAN ÜLKELER İSE:
Bazı ülkeler ise kripto varlıkları ulusal paraya karşı tehdit olarak gördüğünden kripto varlık uygulamalarına kısıtlamalar getirmiş ya da doğrudan yasaklama yoluna gitmişlerdir.

• Nepal
• Bolivya
• Ekvator
• Vietnam
• Fas
• Mısır
• Cezayir
• Çin
• Türkiye ( Kripto ile Ödeme Yapmak Yasaktır)!!

TÜRKİYE’DE KRİPTO VARLIKLARA TARİHSEL OLARAK HUKUKİ YAKLAŞIMI
2013 — İlk Kez Devlet tarafından ‘Bitcoin’ adı geçilmiştir. (25 Kasım 2013 BDDK Basın Duyurusu)

6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” uyarınca ilgili kurumlardan alınan kararlar gereği bu kanun kapsamında yer alan hükümleri taşımadığı, Bitcoin sisteminde kimliklerin bilinmemesi sebebiyle, Bitcoin ‘in yasadışı faaliyetlerde kullanılabileceği, değerinin kısa süreler içerisinde değişiklik göstermesi, sanal cüzdanların dolandırılması, çalınabilmesi, kaybolabilmesi, usulsüz kullanılabilmesi ve işlemlerin geri döndürülemez olmasının risklere açık olduğu da vurgulanmıştır. (25 Kasım 2013 BDDK Basın Duyurusu)

2016: SPK ARAŞTIRMA DAİRESİ KRİPTO PARA RAPORU
(Dr. Abdurrahman ÇARKACIOĞLU tarafından hazırlanan raporda;)
daha ılımlı bir yaklaşım gösterilmiştir ve

‘’Bitcoin ve onun getirdiği teknolojilerin, kullanım alanı ve yaygınlığı gün geçtikçe artmaktadır, bunun karşısında ise hükümetler Bitcoin’e karşı olumlu bir endişelilik hali içindedirler. Ülkemizin de, tüm dünya devletleriyle birlikte, Bitcoin’i olumlu bir endişelilerle izlemesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Tüm riskleri değerlendirilerek, teşvik edici düzenlemeler yapılırsa, Bitcoin pazarından, gelir elde etmemiz de mümkün olabilir’’ denilmiştir

Öte yandan Merkez Bankası ve SPK, sanal paraların ‘emtia’ olarak kabul edilip edilmeyeceği tartışılırken, Gelir İdaresi sanal paralardan nasıl vergilendirme yapılması konusunda çalışmalara başlanacağını belirtmiştir. Ancak bir gelişme sağlanmamıştır.
2019 : MASAK KRİPTO PARA TEBLİĞİ YAYINLANDI
11 Eylül 2019 tarihinde yapılan değişikliğe kadar yürürlükte olan Rehber’in 1.03 numaralı sürümünde, Bankacılık İşlemlerine İlişkin Tipler başlıklı bölümde “Müşteri hesaplarından bitcoin satan aracı kuruluşlara bitcoin alımına yönelik para transferi yapılması” şüpheli işlem olarak nitelendirilmekteydi. Buradan anlaşılacağı üzere, söz konusu tarihe kadar MASAK nezdindeki eğilim, bitcoin alım-satım işlemlerine ilişkin transferlerin “şüpheli” olacağı yönündeydi. Bu örnekte her ne kadar yalnızca “bitcoin” ifadesi kullanılmış olsa da (yukarıda bahsettiğimiz üzere) Rehber’in sınırlayıcı olmamasından yola çıkarak diğer kripto para alım işlemlerinin de bankalarca MASAK’a bildirilmesi gerektiği şeklinde bir çıkarım yapılması mümkün olabilmekteydi.
11 Eylül 2019 tarihinde Rehber’de yapılan değişiklik ile Rehber’in 1.04 (güncel) sürümünde “bitcoin” ifadesi yerine “kripto para” terimi tercih edilmiş olup, ilaveten her türlü kripto paraya ilişkin para transferinin şüpheli işlem olarak örneklendirilmesinden vazgeçilmiş ve yerine daha dar ve spesifik işlem türleri örnek olarak belirlenmiştir. Rehber’in mevcut sürümünde kripto para işlemlerine ilişkin sunulan örnekler aşağıdaki gibidir:
T-001- 3.47: “Müşteri hesaplarından kripto para alımı amacıyla yurt içi ve yurt dışı kripto para borsalarına ya da gerçek veya tüzel kişi hesaplarına müşteri profiline uymayacak sıklık ve tutarda para transferi yapılması.”
T-001- 3.61: “Kaynağı bilinmeyen veya şahsın mali profili ile uygun olmayan şekilde yapıldığından şüphelenilen kripto para satımı sonucunda müşteri hesaplarına transfer gelmesi.”
Bu çerçevede, kaynağı belirli olan ve müşteri profiline uygun sıklık ve tutarlarda kripto para borsalarına ilişkin işlemlerin, MASAK tarafından şüpheli işlem olarak nitelendirilmeyeceği söylenebilecektir. Nitekim bu yaklaşım doğrultusunda, kripto para ihraççıları, borsaları ve kullanıcılarının ve genel olarak kripto para işlemlerinin kategorik olarak reddedilmediğinden ve yasal düzlemde tanındığından bahsedilmesi mümkün olacaktır.
2020: MASAK GELİŞMELERİ:
Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Açısından Kripto Varlıklar Ülkemizde Maliye Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi statüsünde ve doğrudan Maliye Bakanına bağlı olarak görev yapan Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Başkanlığı; suç gelirlerinin, kara paranın aklanmasının önlenmesi, terörizmin finansmanının önlenmesi ve ortaya çıkarılmasına yönelik yöntemler konusunda yetkili kurum olup, aynı zamanda bu hususta önlemler geliştirmek, veri toplamak, toplanan verileri analiz etmek ve değerlendirmek, araştırma ve incelemeler yapmak veya yaptırmak ve elde edilen bilgi ve sonuçları ilgili makamlara iletmek konularında görevlidir. MASAK aynı zamanda Financial Action Task Force (FATF) üyesi olup, üye olan ülkelerin FATF düzenlemelerine ve ilkelere uyması yükümlülük haline gelmiştir. Yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmeyen üye ülkeler eksikliklerin giderilmesi için gerekli adımları atmadıkları takdirde FATF tavsiyelerine uyum sağlayıncaya kadar FATF üyeliği askıya alabilmekte ve üyeliği sona erdirebilmektedir. FATF 21 Haziran 2019 tarihinde yapmış olduğu Genel Kurul toplantısında, 40 Tavsiye Kararı’nın 15. tavsiye maddesinin mevcut hükmünü tadil ettiğini duyurmuştur. Tadil edilen 15. tavsiye kararı kapsamında FATF üye ülkelere;
· Kripto Varlık alım satım platformlarının da içerisinde olduğu ve genel olarak Kripto Varlık Servis Sağlayıcıları (VASP / virtual asset service providers) olarak ifade edilen kurumların üye ülkeler tarafından izne veya lisansa tabi kılınmaları gerektiği,
· Üye ülkelerin VASP’ları kara paranın aklanmasının ve terörizmin finansmanın önlenmesi ve bu kapsamda yapmış oldukları diğer ilgili düzenlemeler kapsamına almalarının zorunlu olduğu (örneğin müşteri tanıma kuralı, kayıt saklama, şüpheli işlem bildirimi, AML/CFT düzenlemelerine uyan diğer tüm kurumlarda olduğu gibi yapılan tüm işlemlerin denetlenmesi, vb.),
· VASP’ların düzenli olarak ilgili kamu otoritelerince gözetlenmesi ve denetlenmesi gerektiği,
· VASP’ların belirlenen AML/CFT düzenlemelerini ihlal etmeleri halinde düzenlenecek ceza ve yaptırımların belirlenmesi gerektiği, belirtilmek suretiyle aynı toplantıda bu düzenlemelere uyum ve gerekli yasal alt yapıyı kurgulamaları için FATF tarafından üye ülkelere Haziran 2020’ye kadar süre verilmiş olup, gelişmelerin yakından takip edileceği belirtilmiştir. Yukarıdaki düzenlemelere uyum sağlamak istemeyen üye ülkelerin ise kendi yapacakları risk değerlendirmeleri ve mevzuatları doğrultusunda kripto varlıklara dayalı olarak yapılan faaliyetleri yasaklayabilecekleri belirtilmiştir.
2021 NİSAN: TC MERKEZ BANKASI YÖNETMELİĞİ
16 NİSAN 2021 — ÖDEMELERDE KRİPTO VARLIKLARIN KULLANILMAMASINA DAİR YÖNETMELİK
Böylece Tanımlar:
Kripto Para : Kripto Varlık
Kripto Borsaları: Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ( Kripto Varlık Alım-Satım Platformları) olarak adlandırılmıştır. Bundan sonra bu resmi olarak bu şekilde ifade edilecektir.
Bu yönetmelikle KRİPTO VARLIKLARIN ÖDEME OLARAK KULLANILMASI YASAKLANMIŞTIR. Ne yazık ki bu yönetmelik hem anayasa hem de mecvut birçok düzenlemeye aykıdıdır. Bu nedenle bu Yönetmeliğe karşı GlobalB olarak dava açılmıştır ve dava süreci devam etmektedir.
2021–1 MAYIS SUÇ GELİRLERİNİN AKLANMASININ VE TERÖRÜN FİNANSMANIN ÖNLENMESİNE DAİR TEDBİRLER HAKKINDA YÖNETMELİK. YAYINLANDI
Bu yönetmelikle adına Türk borsaları dediğimiz kripto alım-satım platformlarına : KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI adı verildiğini görmüş olduk. Ayrıca Bankalar, Aracı kurumlar gibi Kripto Borsaları da MASAK yükümlüleri arasına alındı.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı Ne Demek?
Değişiklik Yönetmeliği’nde kripto varlık hizmet sağlayıcılara ilişkin herhangi bir tanım verilmemiş, ancak, Financial Action Task Force (“FATF”) tarafından yapılmış benzer bir tanım bulunuyor.
FAFT ; SANAL VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI derken Türkiye KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI demeyi tercih etti.
FATF Tavsiyeleri’nde “virtual assets” yani “sanal varlıklar”a ilişkin bazı düzenlemeler öngörülmüş ve sanal varlıklar kripto paraları da içine alacak şekilde tanımlanmış. Tanım şu şekilde: “Sanal varlık, dijital olarak alınıp satılabilen veya aktarılabilen ve ödeme veya yatırım amacıyla kullanılabilen dijital bir değer temsilidir. Sanal varlıklar, merkezi para birimlerinin, menkul kıymetlerin ve FATF Tavsiyeleri’nin başka bir yerinde halihazırda kapsanan diğer finansal varlıkların dijital temsillerini içermez.”.
Böylece:
· Müşteri Tanı Sistemi (KYC) şartı getirildi.
· Şüpheli transferlerin MASAK’ bildirim zorunluluğu getirildi.
· Başkası adına hareket edenlerde kimlik tespiti zorunluluğu getirildi.
· Kimlik tespiti kapsamında alınan bilgilerin teyidi amacıyla kullanılan belgelerin gerçekliğinin kontrol edilmesi yükümlülüğü getirildi.
· Karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemler ile görünürde makul hukuki ve ekonomik amacı bulunmayan işlemlere özel dikkat gösterilmesi, talep edilen işlemin amacı hakkında yeterli bilgi edinmek için gerekli tedbirlerin alınması ve bu kapsamda elde edilen bilgi, belge ve kayıtları istenildiğinde yetkililere sunulmak üzere muhafaza edilmesi şartı getirildi.
· Müşteriler tarafından gerçekleştirilen işlemlerin; müşterilerin mesleği, ticari faaliyetleri, iş geçmişi, mali durumu, risk profili ve fon kaynaklarına dair bilgiler ile uyumlu olup olmadığının sürekli iş ilişkisi kapsamında devamlı olarak izlenmesi ve müşterileri hakkındaki bilgi, belge ve kayıtları güncel tutulması getirildi.
· Şüpheli işlem bildirimi (Şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde raporllanması zorunluluğu getirildi.
· Şüpheli işlem bildirim formu düzenlenmesi ve MASAK’a iletilmesi bunun online başvuru ya da fiziki olarak bildirimesi yükümlülüğü getirildi.
2021 KASIM: FATF’IN KASIM 2021 RAPORU:
4. Tur MER’de, finansal kurumlara yeni iş uygulamalarının, yeni dağıtım mekanizmalarının ve yeni dağıtım mekanizmalarının geliştirilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek KA/TF risklerini belirleme ve değerlendirme konusunda açık bir gereklilik olmadığı için, Türkiye R.15 ile LC olarak derecelendirilmiştir.)
4. Tur MER’den bu yana, R.15 ile ilgili yeni teknoloji gereksinimleriyle ilgili küçük eksiklikleri gidermek için herhangi bir işlem yapılmamıştır ve VASP’lere ve VASP’lerin faaliyetlerine ilişkin gereksinimleri ele almak için Türkiye tarafından hiçbir önlem alınmamıştır.
Türkiye, Ulusal Risk Değerlendirmesinin bir parçası olarak sanal varlıkların sunduğu kara para aklama ve terörün finansmanı risklerini değerlendirdi, ancak bu süreçte hangi risklerin tespit edildiğine dair Türkiye tarafından herhangi bir bilgi verilmemiştir.
Türkiye, MER’sinde tespit edilen küçük eksiklikleri ele almamıştır ve yeni R.15 kriterlerini karşılamamıştır, bu nedenle genel olarak büyük eksiklikler devam etmektedir.
“Bu nedenle R.15, uyumsuz olarak düşürülür.”
2021 — ARALIK KRİPTO VARLIK TASLAĞININ KAMUOYU TARAFINDAN TARTIŞILMASI.
2022- KRİPTO VARLIK YASA TASARISI HAKKINDA GÖRÜŞLERİN SUNULMASI

11 ŞUBAT 2022 — KRİPTO VARLIK YASA ÇALIŞMA GRUBU PLATFORMU TARAFINDAN ÇALIŞTAY DÜZENLENECEKTİR. BU ÇALIŞTAY İLE ÖRNEK YASA TASARISI TEKLİFİ VE RAPOR HAZIRLANACAKTIR. DETAYLAR PAYLAŞILACAKTIR.