BLOCKCHAIN TRILEMMA
Ancak bu üç unsur öylesine iç içe geçmiştir ki birini geliştirmek için çoğu zaman diğerinden feragat etmek gerekiyor(du). Hmm, nasıl olacak o zaman bu?
GÜVENLİK
İster geleneksel ödeme sistemleri, ister blockchain ağları eğer işin içerisinde değer ve yatırım aracı varsa bu her şeyden önce güvenli olmalıdır. Mesela bankaya para yatırırken paramızın güvenli bir saklanacağını biliriz. Yoksa kim güvenmediği bir yere parasını bıraksın ki öyle değil mi?
Bu yüzden bankalarda olduğu gibi bir blokzincir ağı da kesinlikle güvenlikli olmalıdır. Blockchain ağları PoW, PoS gibi çeşitli mekanizmalar kullanarak güvenliği ve diğer işleyişleri sağlamaya çalışır.
Mesela #bitcoin
Güvenliği sağlamak için kriptografi ve Proof of Work adı verilen bir konsensüs mekanizmasının bir kombinasyonunu kullanır. Bu mekanizma sayesinde, her bir veri bloğu saldırılara karşı dirençli bir şekilde birbirine bağlanır ve verilerde yapılan herhangi bir değişiklik ağ tarafından hızlı bir şekilde tespit edilir.
Ayrıca, ağda ne kadar çok katılımcı veya düğüm varsa, sistem o kadar güvenli olur. Bunun nedeni, daha fazla sayıda katılımcının tek bir varlığın sistemin kontrolünü ele geçirmesini zorlaştırması ve meşhur %51 saldırısı gibi potansiyel saldırıları engellemesidir. Ne kadar çok katılımcı o kadar "merkeziyetsizlik". Yani trilemmanın ikinci temel taşı.
MERKEZİYETSİZLİK
Ne demiştik? Daha çok katılımcı... Bir blockchain ağının en önemli özelliği herkes tarafından kolayca erişilebilmesi olmalıdır. Ağın işleyişine emek veren katılımcı sayısı arttıkça belli bir grubun otorite kurmasının önüne geçilmiş olur ve merkeziyetsizlik artar. Merkeziyetsizlik artınca güvenliği de yanında getirir.
İşte şimdi geldik blockchain trilemmasının zort dediği noktaya...
Örneğin, ağdaki katılımcı sayısı arttıkça fikir birliğine varmak daha zaman alıcı hale gelebilir ve bu da ağın ölçeklenebilirliğini potansiyel olarak etkileyebilir.
Ayrıca, kötü niyetli varlıkların ağa katılması ve saldırılar başlatması daha kolay hale gelirse, oldukça merkezi olmayan bir ağ daha az güvenli hale gelebilir.
ÖLÇEKLENEBİLİRLİK
Ee, madem geleceğin teknolojisi; devrim filan diyoruz, günlük hayatımızda da aktif bir şekilde kullanabilmemiz lazım değil mi? Burada da ölçeklenebilirlik problemi çıkıyor karşımıza...
Ölçeklenebilirlik nedir? Ölçeklenebilirlik, bir blok zincirinin işlem hızından veya ücretlerinden ödün vermeden artan işlem ve kullanıcı hacmini idare etme kabiliyetini ifade eder.
Birçok projesin küresel hedefleri göz önüne alındığında, ağlarının potansiyel olarak milyarlarca kullanıcıyı idare edecek şekilde inşa edilmesi gerekir. Ancak, yüksek ölçeklenebilirlik elde etmek, özellikle de trilemmanın diğer iki ayağı olan merkeziyetsizlik ve güvenliği korumaya çalışırken oldukça zordur.
Mesela, Bitcoin ağı saniyede yalnızca yedi işlem yapabiliyorken; bu sayı saniyede 24.000 işlem yapabilen Visa gibi merkezi ödeme sistemlerine kıyasla oldukça düşük. Bu keskin zıtlık, bilginin birden fazla katılımcı tarafından işlenmesi gereken blockchain ağlarının doğal tasarımından ve güvenli ancak yavaş olan PoW gibi konsensüs mekanizmalarından kaynaklanmakta.
Şimdiye kadar projeler üçünden ikisini seçip diğerinden taviz veriyordu. Bkz. #solana devasa teknolojilere sahip bilgisayarlar kullanıp hızı ve ölçeklenebilirliği arttırırken merkeziyetsizlikten ödün vermek zorunda kalıyordu. Nasıl? Yüksek teknolojili makineler maliyetli olduğu daha merkezi bir hal alıyor.
Gördüğünüz gibi neresinden tutarsanız tutun elinizde kalıyor; lakin iyimser olmanızı istiyorum. Overlok makinesi ayağınıza geldi çünkü.
Bitcoin ağında Lightning Network, Ethereum ağında ise sharding ve rollup teknolojileri kullanılarak Optimism, Arbitrum, Zksync, Loopring gibi bir sürü L2 çözümü geliştirildi.
En sonda ise hala test aşamasında olan Dencun güncellemesi ölçeklenebilirlik yolunda önemli adımlar. Belki de trilemmayı bitirecek adımlar...
Sonuna kadar okuduğunuz için teşekkürler.
